Ανθολόγιο

Πρόσφατα σέ εφημερίδα αναδημοσιεύθηκαν δύο ανέκδοτα πού συνδέονται μέ τόν Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τά οποία είχε καταγράψει στήν ίδια εφημερίδα, πρίν 80 χρόνια, (1929) ο Σωτήρης Σκίπης. Τό ένα από αυτά αναφερόταν στήν άποψη τού Παπαδιαμάντη γιά τήν μοναξιά καί τό οποίο παραθέτω.

«Ένα καλοκαίρι τό απόγευμα εις τό καφενεδάκι τής Δεξαμενής είδα τόν κύρ Αλέξανδρο, τόν Χριστιανό αυτόν Σαίξπηρ, νά κάθεται εις τήν απομακρυσμένην ακρούλαν, μόνος του. Τόν επλησίασα μέ τό καπέλλο εις τό χέρι καί τού είπα:

-Μόνος σας σεβαστέ μου Διδάσκαλε;

Καί μού απήντησε μελαγχολικά:

-Η μοναξιά είνε η δροσιά τής ψυχής!

Αλήθεια. Η μοναξιά είνε δροσιά τής ψυχής εις τόν γαλήνιον, όπως ήτο εκείνος, ο αλησμόνητος. Όμως εις τόν ανήσυχον είνε διπλή φωτιά» (Εστία 8 Σεπτεμβρίου 2009).

Ο Παπαδιαμάντης ήταν ένας εσωτερικός άνθρωπος, καί από τήν φύση του, αλλά καί από τήν εμπειρία πού είχε στό Άγιον Όρος, όπου πήγε ένα χρονικό διάστημα, κατά τήν νεότητά του, καί κουβαλούσε τό Άγιον Όρος σέ όλη του τήν ζωή. Τό Άγιον Όρος καί η κολλυβαδική φιλοκαλική παράδοσή του τόν είχαν πληγώσει βαθειά καί αυτό έβγαινε στά περισσότερα διηγήματά του. Μέ αυτό τό «πνεύμα» περιέγραφε τήν παραδοσιακή ζωή τής Σκιάθου μέ τήν λατρευτική καί ησυχαστική της παράδοση, κατά κάποιον τρόπο αναπολώντας αυτήν τήν ζωή.

Ο ίδιος από ό,τι γνωρίζουμε ζούσε μιά εξωτερική ήρεμη ζωή, αλλά στά κείμενά του φαίνεται η εκρηκτικότητα τού εσωτερικού του κόσμου. Απέφευγε τόν κόσμο καί τούς επαίνους του καί ζούσε τήν δημιουργική ησυχία.

Ο λόγος του γιά τήν μοναξιά, ότι είναι δροσιά τής ψυχής, είναι εκπληκτικτός καί συνιστά μιά προσωπική του εμπειρία, αφού αισθανόταν τήν μόνωση ως ανάπαυση ψυχική. Στήν περίπτωση αυτή δέν είναι κανείς μόνος, αλλά ζή μέ όλες τίς αναμνήσεις τού παρελθόντος, έχει σχέση καί κοινωνία μέ τόν Θεό καί τούς ανθρώπους. Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης χαρακτηρίζει τόν μοναχισμό ως «μοναδική πολιτεία», όχι γιατί ο μοναχός ζή μόνος του, αλλά γιατί καί ο ένας μοναχός κάνει μιά πολιτεία. Μέσα στήν Εκκλησία υπάρχει κοινωνία ζώντων καί κεκοιμημένων.

Η ψυχή τού ανθρώπου τραυματίζεται από πολλές ενασχολήσεις καί πολύπλοκες καταστάσεις, φορτίζεται από πολλές αρνητικές καταστάσεις, οπότε τό νά ζή κανείς μόνος του καί νά ξέρη νά χρησιμοποιή κατάλληλα αυτήν τήν κατάσταση, μέ θετικές σκέψεις καί προσευχή, είναι δροσιά τής ψυχής.

Κατά τό σχόλιο τού Σωτήρη Σκίπη, η μοναξιά δημιουργεί δύο αντίθετες καταστάσεις στόν ήσυχο γίνεται δροσιά, στόν ανήσυχο γίνεται διπλή φωτιά. Άλλωστε καί η Χάρη τού Θεού είναι μιά φλόγα «δροσίζουσα οσίους, δυσσεβείς δέ καταφλέγουσα». Γενικά, όλες οι καταστάσεις στήν ζωή μας μπορούν νά ενεργήσουν κατά δύο τρόπους, δημιουργικά ή καταστροφικά.

Ο άνθρωπος τής εποχής μας αποφεύγει νά μείνη μόνος του, γι’ αυτό συνοδεύεται πάντα από κάτι, από τό τηλέφωνο, τήν τηλεόραση, τόν υπολογιστή, τήν συντροφιά ανθρώπων καί ζώων, γιατί φοβάται νά σταθή απέναντι στόν εαυτό του, αισθάνεται τήν μοναξιά ως φωτιά. Όμως πρέπει νά μάθουμε νά δροσιζόμαστε από τήν αυτομόνωση, μάλλον δέ νά επιδιώκουμε αυτήν τήν δημιουργική μόνωση, πού είναι δροσιά τής ψυχής, γιατί αυτό συνιστά ψυχική καί πνευματική υγεία ή ακόμη είναι μιά ψυχική καί πνευματική αποτοξίνωση. 

Από το περιοδικό Εκκλησιαστική Παρέμβαση