Ο ΠΙΟ ΔΥΣΚΟΛΟΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, σήμερα! Βρισκόμαστε ἀκριβῶς στό μέσο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Κι ὅπως ξέρουμε, ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή εἶναι στάδιο. «Στάδιο ἀρετῶν». Ἕνα στάδιο ὅπου γίνονται πολλά πνευματικά ἀγωνίσματα.
Στά ἀγωνίσματα αὐτά συναντοῦμε πολλά ἐμπόδια καί δύσκολους ἀντιπάλους. Ἕναν ἀπό αὐτούς τούς ἀντιπάλους, τόν πιό δύσκολο, θά γνωρίσουμε σήμερα. Ξέρετε ποιός εἶναι αὐτός;
—Ποιός εἶναι ὁ πιό δύσκολος ἀντίπαλός μας στόν πνευματικό μας ἀγώνα; (...)
Ὁ ἑαυτός μας!...
ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΔΙΗΓΗΣΗ
Στή σημερινή εὐαγγελική περικοπή ὁ Κύριος Ἰησοῦς μᾶς τό δήλωσε ξεκάθαρα: Ἄν θέλουμε νά εἴμαστε ἀληθινοί χριστιανοί, τότε μόνο ἕνας δρόμος ὑπάρχει: νά ἀπαρνηθοῦμε τόν κακό ἑαυτό μας. Ἄς θυμηθοῦμε ἀκριβῶς τά θεϊκά Του λόγια:
«Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Μάρκ. η’ 34). Ὅποιος πραγματικά θέλει νά μέ ἀκολουθήσει, πρέπει προηγουμένως νά ξεχάσει τόν καλομαθημένο, νωθρό ἑαυτό του καί νά σηκώσει τόν σταυρό του, δηλαδή νά πάρει ἀπόφαση γιά δυσκολίες καί θλίψεις καί γιά θάνατο μαρτυρικό ἀκόμη, καί τότε νά μέ ἀκολουθήσει ἀντιγράφοντας τό παράδειγμά μου.
Αὐτή εἶναι ἡ χριστιανική ζωή: ἀγώνας νά ἀπαρνηθοῦμε τόν κακό ἑαυτό μας.
Στό Γεροντικό ἀναφέρεται τό ἑξῆς περιστατικό:
Κάποιο ἀπόβραδο πλησίασε ὁἡγούμενος ἑνός μοναστηριοῦἕνα μοναχό καί τόν ρώτησε:
—Πῶς πῆγε ὁ ἀγώνας σήμερα;
—῞Οπως ὅλες τίς ἄλλες μέρες, ἀπάντησε ὁ μοναχός, ἤμουν τόσο ἀπασχολημένος, ὥστε ἄν δέν εἶχα τή βοήθεια τῆς Θείας Χάριτος, δέν θάἦταν ἀρκετές οἱ δυνάμεις μου.
—Καί τί εἶναι αὐτό πού σέ ἀπασχολεῖ κάθε μέρα τόσο πολύ;
—Κάθε μέρα εἶμαι ὑποχρεωμένος νά κρατῶ δυό γεράκια, νά συγκρατῶ δυό ζαρκάδια, ν᾿ἀναγκάζω δυό κυνηγετικά γεράκια νά κάνουν τό θέλημά μου, νά νικῶἕνα φίδι, νά δαμάζω μιάἀρκούδα καί νά περιποιοῦμαι ἕναν ἄρρωστο.
—Ἔγιναν, στ΄ ἀλήθεια, ὅλα αὐτά πού λές;... ἀποκρίθηκε ὁἡγούμενος. Γιά ἐξήγησέ τα καλύτερα...
—Καίὅμως αὐτάἔγιναν, βεβαίωσε ὁ μοναχός. Τά δυό γεράκια εἶναι τά μάτια μου, πού πρέπει συνεχῶς νά τά προσέχω, γιά νά μήν πέσουν σέ κάτι ἄσχημο, τά δυό ζαρκάδια εἶναι τά πόδια μου, πού τό βάδισμά τους πρέπει νά κανονίζω, ἄν δέν θέλω νά μέ φέρουν στό δρόμο τοῦ κακοῦ, τά δυό κυνηγετικά γεράκια εἶναι τά χέρια μου, πούὀφείλω νά τάὑποχρεώνω νάἐργάζονται γιά τό καλό καί νά ἐκτελοῦν μέ ἀκρίβεια τό διακόνημά μου. Καί τό φίδι εἶναι ἡ γλώσσα μου, πούἔχει ἀνάγκη χιλιάδες φορές τήν ἡμέρα νά χαλιναγωγεῖται, γιά νά μή μιλάει ἄκριτα καίἐπιπόλαια. ῞Υστερα ἀρκούδα εἶναι ἡ καρδιά μου, πού πρέπει νά τῆς δαμάζω τόν ἐγωισμό καί τήν κενοδοξία. Καί τέλος ὁἄρρωστος εἶναι τό σῶμα μου, πούἔχω τήν ὑποχρέωση συνεχῶς νά τό προσέχω γιά νά μήν τό κυριεύσει ἡἀρρώστια τῆς φιληδονίας.
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
1.Ποιός ἦταν λοιπόν ὁ μεγάλος ἀντίπαλος αὐτοῦ τοῦ ἀγωνιστῆ μοναχοῦ; (...)
Ὁ ἴδιος ὁ ἑαυτός του. Γι’ αὐτό καί πρόσεχε πολύ τά μάτια, τή γλώσσα, τά χέρια, τά πόδια του γιά νά μήν παρασυρθεῖ στό κακό.
2. Γιατί ὅμως εἶναι δύσκολος ὁ ἀγώνας νά νικήσουμε τόν ἑαυτό μας; (...)
῾Ο παλαιός ἑαυτός μας ζυμωμένος καθώς εἶναι μέ τίς ἀδυναμίες καί τά πάθη, μᾶς παρασύρει πάντα ἐκεῖ πού δέν πρέπει. ᾿Αντιδρᾶ μόνιμα σ᾿ὅ,τι καλόὑπάρχει μέσα μας καί γύρω μας. Τό τονίζει καίὁ᾿Απόστολος Παῦλος: «οὐ γάρ ὅ θέλω ποιῶἀγαθόν, ἀλλ᾿ὅ οὐ θέλω κακόν τοῦτο πράσσω», δηλαδή δέν πράττω τόἀγαθό πούἡ θέλησή μου ἀσπάζεται ἀλλά τό κακό πού δέν θέλω πράττω (Ρωμ. ζ´ 19).
Ποθοῦμε γιά παράδειγμα νά εἴμαστε εἰλικρινεῖς κι ὅμως συνεχίζουμε νά λέμε ψέματα. Θέλουμε νά εἴμαστε ἐπιμελεῖς κι ἐργατικοί, κι ὡστόσο ἐξακολουθοῦμε νά τεμπελιάζουμε. ῾Η ἀρετή μᾶς ἀνεβάζει στάὕψη, ἀλλάἡ κακία μᾶς σπρώχνει στό βάθος.
῎Αν τό νά ταπεινώσεις στρατηγούς χρειάζεται δύναμη, μεγαλύτερη δύναμη χρειάζεται γιά νά νικήσεις ἕνα θέλημά σου, ἕνα ἐλάττωμά σου. Εἶναι χαρακτηριστικός ὁ λόγος τοῦ Κλεινία στούς «Νόμους» τοῦ Πλάτωνα: «Τό νικᾶν αὐτόν ἑαυτόν πασῶν νικῶν πρώτη τε καίἀρίστη· τό δέἡττᾶσθαι αὐτόν ὑφ᾿ἑαυτοῦ πάντων αἴσχιστόν τε ἅμα καί κάκιστον» (Πλάτωνος, Νόμοι 626Ε). Δηλαδή· τό νά νικᾶ κανείς τόν ἑαυτό του εἶναι ἡ πρώτη καίἡ πιό λαμπρήἀπ᾿ὅλες τίς νίκες· τό νά νικιέται ὅμως κανείς ἀπό τόν ἑαυτό του εἶναι συγχρόνως τό αἰσχρότερο καί χειρότερο ἀπ᾿ὅλα.
3. Ἐμεῖς ποιά ἐλαττώματα καίἀδυναμίες τοῦ «παλαιοῦ» κακοῦἑαυτοῦ μας καλούμαστε νά πολεμήσουμε; (...)
- Τά λόγια μας (λεξιλόγιο ἄπρεπο ἰδιαίτερα σέ περίπτωση ἐκνευρισμοῦ, ψέματα γιά νά ὑπερηφανευθοῦμε ἤ νά καλύψουμε τά λάθη μας, γκρίνια ἄν κάτι δέν μᾶς ἀρέσει,κλπ)
- Τό θυμό μας
- Τήν περιέργεια νά μαθαίνουμε τίς ὑποθέσεις τῶν ἄλλων (κουτσομπολιό, κατάκριση κλπ)
- Τά ἄσχημα θεάματα
- Τή λαιμαργία
- Τίς κακές παρέες (ὅταν ἡ παρέα μας δέν μᾶς ὠφελεῖ καί δέν ἔχουμε τή δύναμη νά ξεκόψουμε. Μᾶς «αἰχμαλωτίζει»).
- Τήν τεμπελιά (ὅταν περνᾶμε τήν ὥρα μας χαζεύοντας, τή στιγμή πού τό καθῆκον τῆς μελέτης ἤ κάποια ἄλλη ἀπασχόληση μᾶς καλοῦν).
... καί τόσα ἄλλα καθημερινά παραδείγματα πού δείχνουν ὅτι εἴμαστε ὑπόδουλοι τοῦ κακοῦ ἑαυτοῦ μας.
4. Καί μέ ποιούς τρόπους θά νικήσουμε τόν ἑαυτό μας; (...)
α. Μέ καθημερινή ἄσκηση
Κανένας ἀθλητής δέν μπορεῖ νά παρουσιαστεῖ στό στάδιο χωρίς προπόνηση. Κανένας στρατός δέν μπορεῖ νά γίνει ἑτοιμοπόλεμος χωρίς γυμνάσια.
῞Ενας νεαρός ᾿Αθηναῖος ἦταν ψευδός· ὅταν μιλοῦσε, κουνοῦσε τόν ἕνα ὦμο καί τοῦ κοβόταν ἡἀναπνοή· δίσταζε νά παρουσιαστεῖ στό πλῆθος νά μιλήσει· γελοῦσαν ὅλοι· μέ τήν ἄσκηση ὅμως, πότε μπροστά σ᾿ἕναν καθρέπτη, πότε στάἀφρισμένα κύματα τοῦ Φαλήρου, κάνοντας πρόβες, ἔγινε ὁ Δημοσθένης, ὁ μέγας ρήτορας τῆς ἀρχαιότητος!
- Χρειάζεται νά κάνουμε μικρές συχνές προσπάθειες σέ διάφορες περιπτώσεις καίἐκδηλώσεις τῆς καθημερινῆς μας ζωῆς.
—Δοκίμασε λόγου χάρη ἐπί 15 λεπτά τῆς ὥρας νά μήν πιεῖς νερό τή στιγμή πού γυρίζεις σπίτι σου ὕστερα ἀπό μιάἐκδρομή πεθαμένος ἀπό τή δίψα.
—῞Οταν βρίσκεις στό τραπέζι σου τόἀγαπημένο σου γλύκισμα, μπορεῖς νάἀφήσεις ἕνα κομμάτι, κι ἄν τό φαγητό εἶναι κάποτε καμμένο ἤ δέν εἶναι τῆς ἀρεσκείας σου, νά φᾶς χωρίς νά πεῖς λέξη;
—῎Αν γυρίζεις ἀπό τό σχολεῖο πεινασμένος, μπορεῖς νά μήν γκρινιάζεις ἄν δέν ἑτοιμασθεῖ τό τραπέζι ἀμέσως;
—Καί τό πρωίὅταν εἶναι καιρός νά σηκωθεῖς, σηκώνεσαι εὐδιάθετος ἀπό τό κρεβάτι σου;
—Περνώντας μπροστάἀπό μία βιτρίνα πού κινεῖ τήν περιέργειά σου, μπορεῖς νά μήν τήν κοιτάξεις γιάἄσκηση;
—Καίἄν τύχει νά μή βρίσκεις ἀμέσως τά πράγματά σου, ἔχεις τή δύναμη νά μήν ἐκνευρίζεσαι;
—῞Οταν παίρνεις κάποιο μήνυμα στό κινητό, μπορεῖς νά μήν τόἀνοίξεις ἀμέσως;
—Καίὅταν σέ προσβάλει κάποιος, εἶσαι ἱκανός νά συγκρατήσεις τό θυμό σου, ὁὁποῖος σάν πυρετός σέ καίει;
—Καίἄν κάποια εἴδηση σέ κατατρώγει, μπορεῖς νά τήν κρατήσεις μυστική μιάὁλόκληρη μέρα;
- Νά κάνουμε τάἀντίθεταἀπό αὐτά πού μᾶς ζητάει ὁ παλαιός ἑαυτός μας, δηλαδή νά τοῦἀσκοῦμε «καλή» βία, νά τόν γυμνάζουμε.
—Θέλεις νά φᾶς ἕνα γλυκό σέἡμέρα νηστείας;
—Θέλεις νάἀνοίξεις τήν τηλεόραση;
—Σοῦἔρχεται νά μιλήσεις προσβλητικά σέ κάποιον πού σοῦἔκανε κάτι;
—Θέλεις νάἀκούσεις κάτι ἄσχημο πού λένε οἱ συμμαθητές σου;...
—Εἶσαι πολύ κουρασμένος καί θέλεις νά ξαπλώσεις χωρίς νά προσευχηθεῖς;
Θά πεῖς στόν ἑαυτό σου ὄχι!!!
β. Μέ τή χάρη καί τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ
Ἐκτός ἀπό τή δική μας προσπάθεια, ἀπαραίτητη εἶναι ἡ βοήθεια καίἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Μᾶς τό εἶπε πάλι ὁ Κύριος: «χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν». ῾Η προσευχή καί τά ἱερά Μυστήρια τῆς ᾿Εκκλησίας μας, μᾶς προσφέρουν πλούσια τή θεία Χάρη. Κέρδος μας θά εἶναι νά τά χρησιμοποιοῦμε συχνά καί μέ συναίσθηση.
γ. Μέ συνοδοιπόρους τούς Ἁγίους καί τούς ἄλλους ἀγωνιστές χριστιανούς
Στήν πνευματική ζωή δέν ἀθλούμαστε μόνοι μας. Ἔχουμε ὡς πρότυπα πού μᾶς ἐμπνέουν τούς Ἁγίους πούἀγωνίστηκαν στή ζωή καί νίκησαν καί τώρα βοηθοῦν κι ἐμᾶς. Παράδειγμα καίἐνθάρρυνση γιά μᾶς καί οἱἄλλοι χριστιανοί νέοι πούἀγωνίζονται μαζί μας στόἴδιο ἄθλημα. Ἔτσι θά νικήσουμε, «μιᾷ ψυχῇ συναθλοῦντες»!
5. Σέ τί μᾶς ὠφελεῖ ὁ ἀγώνας νά νικήσουμε τόν κακό ἑαυτό μας; (...)
- Δαμάζοντας τάἐλαττώματά μας, τίς ἀδυναμίες μας, κάνουμε τή ζωή μας ἀνάλαφρη κι ἐλεύθερη. Κυριαρχία στά μάτια, στ᾿ αὐτιά, στίς σκέψεις, σημαίνει κυριαρχία στήν καρδιά, ἄρα ἐλευθερία, ἀληθινήἐξουσία.
- Γινόμαστε χρήσιμοι στήν κοινωνία, ὄχι μόνο στόν ἑαυτό μας.῎Αν θέλουμε νά δημιουργή-σουμε αὔριο κάτι μεγάλο, πρέπει νά μάθουμε νά χαλιναγωγοῦμε τόν ἑαυτό μας σήμερα, σ᾿ὅ,τι ἀντιβαίνει πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.
- ῾Η ζωή μας γίνεται ὄμορφη ἐδῶ στή γῆ καί κερδίζουμε τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ στήν αἰωνιότητα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Λοιπόν, «κράτει ἰσχυρῶς τῆς ζωῆς σου τά πηδάλια», μᾶς παρακινεῖ ὁ ἱερός Χρυσόστομος.
Εἶναι δύσκολο, ἀλλάὑπέροχο! Εἶναι προπαντός σωτήριο!
ΣΥΝΘΗΜΑ: Δύσκολο, ὑπέροχο, σωτήριο, τό «νικᾶν ἑαυτόν».
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:
- Νικολάου Π. Βασιλειάδη, Καθώς ξανοίγεσαι στή ζωή, σελ. 245 κ.ἑ.
- Ἀρχιμ. Χαρίτωνος Πνευματικάκι, ῾Ο ῾Οδηγός τῶν νέων.
- Περιοδικό «Πρός τήν Νίκην», τ. Ἰουλίου 2006.