Κάδρα από κουκούλια μεταξοσκώληκα
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ
ΜΕ ΚΟΥΚΟΥΛΙΑ
ΚΑΔΡΑ ΜΕ ΚΟΥΚΟΥΛΙΑ
Σήμερα θα σας μιλήσω για μια υπέροχη, σπάνια τεχνική που υπάρχει στην Ελλάδα, οι γυναίκες φτιάχνουν κάδρα πάνω σε μαύρο βελούδο από κουκούλια μεταξοσκώληκα.
Παίρνουν τους μεταξόσπορους σε κουτάκια των 25 γραμμαρίων, κάθε κουτάκι περιέχει 40.000 μεταξοσκώληκες. Χρειάζονται 500 κιλά φύλλα μουριάς για να τραφούν.
Ο ήχος που κάνουν οι μεταξοσκώληκες όταν τρώνε τα φύλλα της μουριάς ονομάζεται «πατιρντί» και σημαίνει μεγάλος θόρυβος.
Χρειάζονται 40 μέρες για να φτιάξει το κουκούλι του ο μεταξοσκώληκας. Χρειάζεται να βρίσκονται σε περιβάλλον με σταθερή θερμοκρασία, αλλιώς μπορεί η ζέστη να καταστρέψει το κουκούλι και να φτάσει στην τελική φάση ο μεταξοσκώληκας νωρίτερα.
Ας δούμε πως γίνεται το κουκούλι :
Η εκτροφή του μεταξοσκώληκα διαρκεί περίπου 40 ημέρες και η ζωή του έχει πέντε φάσεις από τη στιγμή που θα εκκολαφθεί από τον σπόρο μέχρι να φτιάξει και να κλειστεί στο κουκούλι του για να μεταμορφωθεί σε χρυσαλλίδα. Οι φάσεις στη ζωή του μεταξοσκώληκα, χωρίζονται μεταξύ τους με διαστήματα ύπνου που συνήθως διαρκούν ένα εικοσιτετράωρο. Ύστερα από κάθε ύπνο οι μεταξοσκώληκες αλλάξουν “δέρμα”. Κάθε ηλικία διαρκεί τέσσερις με πέντε ημέρες.
Μετά την 4η ηλικία, που λέγεται πατιρντί, οι μεταξοσκώληκες περνούν στην τελευταία φάση της ζωής τους, που διαρκεί όμως επτά ημέρες. Τότε φθάνουν σε μήκος τα 8-9 εκατοστά, τρώνε λιγότερο, αποβάλλουν όλα τους τα γαστρικά υγρά και το χρώμα τους γίνεται χρυσοκίτρινο.
Οι σηροτρόφοι, σε αυτή τη φάση, βάζουν κλαδιά στον χώρο της εκτροφής, πάνω στα οποία ανεβαίνουν οι μεταξοσκώληκες. Μέσα σε περίπου 50 ώρες ο μεταξοσκώληκας βγάζει το μετάξι που έχουν οι μεταξογόνοι αδένες τους, πλέκουν τα κουκούλια, κλείνονται μέσα και ετοιμάζονται να γίνουν χρυσαλλίδες. Για τους σηροτρόφους, η εκτροφή τελειώνει όταν ο μεταξοσκώληκας κλειστεί στο κουκούλι:
Αν γίνει η μεταμόρφωση σε χρυσαλλίδα, τότε τα κουκούλια αχρηστεύονται. Πριν να γίνει αυτό, τα κουκούλια μπαίνουν σε ειδικό φούρνο με ατμό.
Από την εκτροφή ενός κουτιού 25 γραμμαρίων μεταξόσπορου, παράγονται 60-70 κουκούλια και μετά από την επεξεργασία στο φούρνο παράγεται ποσότητα 30 κιλών και τελικά 3-4 κιλά μεταξωτής κλωστής. Κάθε κουκούλι δίνει περίπου 2.500 μέτρα μεταξωτής κλωστής.
Οι γυναίκες του μεταξιού Το πατιρντί του μεταξοσκώληκα φουντώνει στην Κύμη
«Ο ήχος από τους χιλιάδες μεταξοσκώληκες που αυτή την περίοδο τρώνε συνεχώς τα φύλλα της μουριάς, το πατιρντί, είναι για μας ο ήχος της δημιουργίας».
Η κ. Μαρία Βέκιου είναι μία από τις δεκαέξι γυναίκες, μέλη του Σηροτροφικού Συνεταιρισμού Κύμης, που συνεχίζει την παράδοση των δεκαετιών στην περιοχή: οι γυναίκες του συνεταιρισμού κεντούν πάνω σε μαύρο βελούδο κουκούλια μεταξοσκώληκα, τον οποίο εκτρέφουν. «Από αυτό το σκουλήκι θα πάρουμε το μετάξι, το κουκούλι του, το οποίο στη συνέχεια το χρησιμοποιούμε για να “ζωγραφίσουμε” πάνω σε ένα κομμάτι βελούδου τα γνωστά κάδρα της Κύμης. Αυτή την περίοδο ο μεταξοσκώληκας πέρασε στον τέταρτο ύπνο και βρίσκεται στην πέμπτη και τελευταία του ζωή» εξηγεί.
«Τον μεταξοσκώληκα τον παίρνουμε σποράκι από το υπουργείο Γεωργίας σε κουτάκια. Κάθε ένα ζυγίζει 25 γραμμάρια μεταξόσπορου και περιέχει 40.000 μεταξοσκώληκες. Για να τραφούν όπως πρέπει και να δώσουν το μετάξι, πρέπει να φάνε 500 κιλά φύλλα μουριάς. Επομένως για τα 30 κουτιά που παίρνουμε κάθε χρόνο θέλουμε περίπου δεκαπέντε τόνους φύλλα μουριάς. Καλλιεργούμε τον μεταξοσκώληκα από το 1985, αφού ο Συνεταιρισμός είναι από τους πρώτους που έγινε στη χώρα μας μαζί με εκείνους της Αράχοβας και της Μυτιλήνης».
Εξασφαλισμένη τροφή
Η τροφή του μεταξοσκώληκα είναι εξασφαλισμένη από το αγρόκτημα με τις 350 μουριές, εκεί όπου βρίσκεται και το σηροτροφείο του συνεταιρισμού. «Όταν ξεκινήσαμε, δεν εισπράτταμε ούτε δραχμή επί δύο χρόνια, ώσπου να βγουν τα έξοδα. Ούτε και τώρα ζούμε αποκλειστικά από τα κάδρα που φτιάχνουμε, για μας όμως έχει σημασία και η διατήρηση της παράδοσης με την οποία μεγαλώσαμε», λέει η κ. Βέκιου. Όπως εξηγούν οι γυναίκες του συνεταιρισμού το... πατιρντί ζει στην Κύμη: είναι ο θόρυβος που κάνουν οι μεταξοσκώληκες καθώς τρώνε τα φύλλα της μουριάς. Η λέξη πατιρντί είναι τουρκική και σημαίνει θόρυβος, σαματάς. «Κομμάτι της ζωής μας»
Όπως λένε οι γυναίκες που ασχολούνται με τον μεταξοσκώληκα στην Κύμη, δεν αξίζει ο κόπος να το δει κάποιος ως εισόδημα. Ίσως γι΄ αυτό δεν ασχολούνται και περισσότερες γυναίκες. «Εγώ έφυγα απο την Κύμη όταν ήμουν 16 χρονών, επέστρεψα και από το 2002 είμαι μέλος του συνεταιρισμού. Μέσα απ΄ όλη αυτή τη διαδικασία νιώθω πως προσφέρω, ότι δημιουργώ» αναφέρει η 47χρονη Αλίκη Νικολαΐδη. «Μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά το... συμπαθώ αυτό το ζώο. Ακόμη και τις ώρες που δεν έχω βάρδια, πηγαίνω στο σηροτροφείο για να δω εάν τρώει, αν η ζέστη έχει προκαλέσει κάποιο πρόβλημα. Για 40 ημέρες είναι κομμάτι της ζωής μας, γιατί αν το αμελήσεις μπορεί να φτάσει στο τελικό στάδιο και να το χάσεις, με αποτέλεσμα κάθε σου προσπάθεια να καταλήξει στο μηδέν».
«Ιστορία τα κάδρα μας»
Τα κάδρα που φτιάχνουν οι γυναίκες του συνεταιρισμού όπως επισημαίνει η κ. Αρετή Μπάτσα, πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου, είναι συνυφασμένα με την ιστορία της Κύμης. «Δεν νοείται γάμος ή αρραβώνας να μην έχει δώρο ένα έργο κεντημένο με κουκούλια. Τα κάδρα μας τα αγοράζουν άνθρωποι απ΄ όλο τον κόσμο που έρχονται στην Κύμη. Μ΄ αυτόν τον τρόπο η ιδιαίτερη πατρίδα μου, κεντημένη, ταξιδεύει στα πέρατα του κόσμου, κλεισμένη σε ένα κάδρο, έχοντας σχέδιο ένα μπουκέτο λουλούδια, μια πεταλούδα, ένα ζευγάρι πουλιά, μια γυναίκα ντυμένη με την παραδοσιακή στολή».
Κάθε χρόνο οι δεκαέξι γυναίκες του Συνεταιρισμού φτιάχνουν περίπου 3.000 κάδρα με κουκούλια, τα οποία πωλούν από τα δύο πωλητήριά τους στην Κύμη. Οι τιμές αρχίζουν από 7 ευρώ και φθάνουν τα 70.
ΤΡΩΝΕ 15 ΤΟΝΟΥΣ ΜΟΥΡΟΦΥΛΛΑ
οι 1,2 εκατ. μεταξοσκώληκες, που προέρχονται από 30 κουτάκια, για να τραφούν και να φτιάξουν μετάξι
Οι πέντε ζωές του μεταξοσκώληκα
Η ΕΚΤΡΟΦΗ του μεταξοσκώληκα διαρκεί περίπου 40 ημέρες και η ζωή του έχει πέντε φάσεις από τη στιγμή που θα εκκολαφθεί από τον σπόρο μέχρι να φτιάξει και να κλειστεί στο κουκούλι του για να μεταμορφωθεί σε χρυσαλλίδα ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ- ΖΩΕΣ χωρίζονται μεταξύ τους με διαστήματα ύπνου (συνήθως ενός εικοσιτετραώρου). Ύστερα από κάθε ύπνο οι μεταξοσκώληκες αλλάξουν δέρμα * Κάθε ηλικία διαρκεί τέσσερις, πέντε ημέρες
ΜΕΤΑ ΤΗΝ 4Η ΗΛΙΚΙΑ, που λέγεται πατιρντί, οι μεταξοσκώληκες περνούν στην τελευταία ζωή που διαρκεί όμως επτά ημέρες. Τότε φθάνουν σε μήκος τα 8-9 εκατοστά, τρώνε λιγότερο, αποβάλλουν όλα τους τα γαστρικά υγρά και το χρώμα τους γίνεται χρυσοκίτρινο
ΤΟΤΕ ΟΙ ΣΗΡΟΤΡΟΦΟΙ βάζουν κλαδιά στον χώρο της εκτροφής, πάνω στα οποία ανεβαίνουν οι μεταξοσκώληκες. Μέσα σε περίπου 50 ώρες ο μεταξοσκώληκας βγάζει το μετάξι που έχουν οι μεταξογόνοι αδένες του, πλέκει το κουκούλι, κλείνεται μέσα και ετοιμάζεται να γίνει χρυσαλλίδα ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΗΡΟΤΡΟΦΟ η εκτροφή τελειώνει όταν ο μεταξοσκώληκας κλειστεί στο κουκούλι:
αν γίνει η μεταμόρφωση, τότε τα κουκούλια αχρηστεύονται. Πριν να γίνει αυτό, τα κουκούλια μπαίνουν σε ειδικό φούρνο με ατμό.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΤΡΟΦΗ ενός κουτιού μεταξόσπορου, δηλαδή 25 γραμμαρίων, γίνονται 60- 70 κιλά χλωρά κουκούλια, από αυτά μετά την απόπνιξη 20 - 30 κιλά ξερά και τελικά 3- 4 κιλά μεταξωτή κλωστή. Κάθε κουκούλι δίνει περίπου 2.500 μέτρα κλωστή.
Κουκούλια και Τέχνη!
Το μετάξι ανακαλύφθηκε το 2000 π.Χ. από τους Κινέζους, ήρθε στην Ευρώπη τον 6ο αιώνα μ.Χ. και σιγά σιγά διαδόθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το μετάξι κατασκευάζεται από τις ίνες που παράγει η κάμπια ενός εντόμου,
του βόμβυκα της μουριάς, δηλαδή του μεταξοσκώληκα.
Όταν ένας μεταξοσκώληκας ενηλικιωθεί, χρησιμοποιεί
την μεταξωτή κλωστή που εκκρίνουν οι αδένες του για να φτιάξει ένα κουκούλι.
Αυτό το κάνει τυλίγοντας μία και μοναδική κλωστή,
η οποία μπορεί να έχει μήκος από 300 μέχρι 900 μέτρα.
Όταν τελειώσει το δύσκολο έργο του, κοιμάται μέσα στο κουκούλι.
Ύστερα από λίγο καιρό, η κάμπια θα γίνει πεταλούδα , θα σκίσει το κουκούλι για να ελευθερωθεί. Έτσι, όμως, κομματιάζει την κλωστή του μεταξιού αχρηστεύοντας το. Γι’ αυτό οι εκτροφείς τοποθετούν τα κουκούλια σε βραστό νερό
πριν συμβεί κάτι τέτοιο.
Έτσι, η κάμπια εξοντώνεται και τα κουκούλια μαλακώνουν
και ξετυλίγονται πιο εύκολα.
Εκτός όμως από την χρήση της μεταξωτής κλωστής για την παραγωγή υφασμάτων,σε κάποια μέρη της πατρίδας μας χρησιμοποιούν το κουκούλι του μεταξοσκώληκα και για καλλιτεχνικούς σκοπούς.Όπως στέφανα γάμου,κάδρα,εργόχειρα κ.λ.π.
«Το μεγάλο μυστικό είναι πώς να πάρεις το κουκούλι χωρίς να χαλάσει,
να κιτρινίσει, αλλά να διατηρήσει το λευκό χρώμα του.
Επίσης, πώς να το κόψεις μακρόστενο, στρογγυλό, ώστε να κάνεις μίσχους,
φύλλα και πέταλα από τα κουκούλια» .
Κοσμήματα με κουκούλια!
