Ανθολόγιο

(Αρχιμ. Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης)

Ὁ κατέχων διοικητική ἤ πνευματική ἐξουσία μπορεῖ νά κάνη λάθος, νά ὑπερβῆ τά ὅρια πού τοῦ χαράζει ἡ πνευματική εὐθύνη. Ἐάν εἶσαι Γέροντας, προϊστάμενος ἤ ὑπεύθυνος, δέν πρέπει, λόγου χάριν, ἀπό ἀδυναμία νά φερθῆς σκληρά στόν ὑποτακτικό. Ὅταν ὅμως δέν ξέρης νά μιλᾶς, νά ὑποχωρῆς ἤ νά ἐξηγῆς, τότε τοῦ λές βαριές κουβέντες. Ἔτσι, ἁμαρτάνεις ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

Παρ’ ὅλα αὐτά, δέν ὀφείλεις νά ζητήσης, λέει ὁ ἅγιος, συγγνώμην, διότι εἶναι δυνατόν ἡ μεγάλη ταπείνωσίς σου νά μή βοηθήση τόν ὑποτακτικό. Γιά νά σέ ἀναγκάση νά τοῦ μιλήσης ἄσχημα, σημαίνει πώς βρίσκεται σέ παροργισμό, κάτω ἀπό δαιμονική ἐπήρεια, ἡ ὁποία θά τοῦ παρερμηνεύση καί τήν δική σου ταπείνωσι· θά σκεφθῆ ὅτι ἀναγνώρισες τό σφάλμα σου, ἀντί νά ἐκπλαγῆ μπροστά στό μεγαλεῖο τῆς ταπεινοφροσύνης σου. 

Προκειμένου λοιπόν νά ἐκθέσης τήν ἐξουσία σου, μέ τήν ὁποία ἐκπροσωπεῖς τόν Θεόν, θά σταθῆς εἰς τό ὕψος Του, καί θά ἀπαιτήσεις ἀπό τόν ἄλλον τήν ὑπακοή· δέν θά ζητήσης συγγνώμην.

Ἑπομένως, δίκαιο ἔχει πάντοτε ὁ ὑπεύθυνος, ὁ προϊστάμενος. Ἐάν ὡς Γέροντας στείλω σέ μία ἐργασία δύο ἀδελφούς τόν ἕνα βοηθό καί τόν ἄλλο ὑπεύθυνο, θά ἰσχύη ὅ,τι πῆ ὁ ὑπεύθυνος. 

Καί ἄν ἀκόμη εἶναι στραβό καί ἀνάποδο, αὐτό θά εἶναι τό μόνο σωστό, διότι αὐτός ἐκπροσωπεῖ τόν Θεόν καί ὄχι ὁ ὑφιστάμενος. Σέ κάθε ἀντιλογία, δίκαιο ἔχει τό ὑπεύθυνο πρόσωπο. Οὐδέποτε τίθεται σέ συζήτησι ἡ γνώμη τοῦ ὑπευθύνου. Ὁ μόνος τρόπος πού μπορεῖ κανείς νά τήν ἀμφισβητήση, εἶναι νά βρῆ ἔξυπνα τόν τρόπο καί τόν χρόνο νά πάη στόν ἀνώτερό του, στόν ἡγούμενο. Τότε ὁ ἡγούμενος θά καλέση τόν ὑπεύθυνο -χωρίς νά καταλάβουν οἱ ἄλλοι, διότι δέν μπορεῖ νά ἐκθέση τήν ἐξουσία- καί θά τοῦ πῆ νά διορθώση τό λάθος. 

Εἶναι προτιμότερο νά πάμε ὅλοι, μαζί μέ τόν ὑπεύθυνο, στόν κρημνό, παρά νά κάνωμε τό καλό, ἀντιτιθέμενοι στήν ἐξουσία. Ὅπου διασαλεύεται τό κῦρος τῆς ἐξουσίας, ἐκεῖ ἀτιμάζεται ὁ Θεός, καί ἄν ἀκόμη πρόκειται περί κοσμικῶν ἀνθρώπων· πόσο μᾶλλον ἄν πρόκειται γιά μοναχούς.

Ἐάν λοιπόν ὁ ὑπεύθυνος σφάλη, δέν θά ζητήση συγγνώμην, διότι τό νά διασαλευθῆ ἡ σχέσις ὑφισταμένου καί προϊσταμένου θά εἶναι χειρότερο κακό. Ὅμως θά στρέψη τά μάτια στόν Θεόν καί θά ζητήση συγγνώμην καί γιά τόν ἑαυτό του καί γιά ὅλους τούς ἀδελφούς. Ὁ Θεός, πού εἶναι καρδιογνώστης, γνωρίζει ὅτι ἀπό ἀγάπη ἐνήργησε ἔτσι, καί θά μεταλλάξη τό κακό σέ ἀγαθό. 

Οὐδέποτε ὅμως ὁ Θεός καθιστᾶ τήν προσβολή τῆς ἐξουσίας μητέρα τοῦ ἀγαθοῦ. Αὐτό εἶναι πολύ σοφό καί ἀπόλυτο. Γι' αὐτό, ὅταν κάποιος δέν γίνη πραγματικός ὑποτακτικός, δέν ὑποταχθῆ σέ ὅλα στόν προϊστάμενό του, δέν θά γίνη ποτέ ἅγιος!

Ἄν δέν ἔμαθε νά ὑποτάσσεται σέ ἄνθρωπο, σέ καρδιά, στό θέλημα τοῦ ἀδελφοῦ του, ἄν δέν ἐκενώθη ἀλλά θεωρῆ τόν ἑαυτό του ἰσόθεο τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, θά εἶναι πάντοτε ἀντίπαλος τοῦ Θεοῦ. Οὔτε διοικητής μπορεῖ νά γίνη.

Ἄν γίνη προϊστάμενος, θά εἶναι ἕνας πραγματικός τύραννος. Ἀλλοίμονο σέ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι θά ὑποταγοῦν σέ ἀνυπότακτο ἄνθρωπο. Διότι ὁ ἀνυπότακτος προϊστάμενος ἔχει ὡς Θεόν ἀνθρώπινα κατηγο¬ρήματα -τήν λογική, τό δίκαιο — αντί τοῦ ἑνός Θεοῦ. Ἡ σχέσις του μέ τόν Θεόν δέν εἶναι πραγματική, ὑπαρξιακή. Δέν προσκυνάει Θεόν, ἀλλά ἐπιχειρήματα ἀνθρώπινα. Ἑπομένως, δέν εἶναι δυνατόν νά ἀναχθῆ εἰς τούς οὐρανούς.

Γι’ αὐτό ὁ ἅγιος λέει τήν ὡραιότατη αὐτή σκέψι: τήν ἐξουσία σου μήν τήν ταπεινώνης. Καί λάθος νά κάνης, κλάψε ἐνώπιον τοῦ Κυρίου «τοῦ ποιήσαντός σε», ὁ ὁποῖος γνωρίζει τούς νεφρούς σου καί τήν καρδία σου, καί θά βγάλη καλό. Ἐάν ὅμως γίνης ἀφορμή μέ τήν ὑποχώρησί σου ἡ μέ τόν διάλογο νά ἀτιμασθῆ ἡ ἐξουσία σου, τότε ἀποτυγχάνεις.

Λέγω, ἐπί παραδείγματι, σέ κάποιον νά κάνη κάτι καί τοῦ ὑποδεικνύω τόν τρόπο. Ἐάν ἐκεῖνος μοῦ προτείνη δικό του τρόπο καί ἐγώ ὑποχωρήσω, ἀπό τήν ὥρα ἐκείνη ἐγώ παύω νά εἶμαι ἐκπρόσωπος τοῦ Θεοῦ καί γίνομαι ἐκπρόσωπος τῆς ἀνθρωπίνης λογικῆς.

Μά, ἐάν δέν εἶναι σωστό αὐτό πού εἶπα; ἄν δέν εἶναι δίκαιο; ἄν δέν τό θέλη ὁ Θεός; Αὐτό εἶναι ὑπόθεσις ἐμοῦ καί τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἀδελφός δέν μπορεῖ νά κρίνη τήν ἐντολή μου. Ἄν θέλη νά τήν κρίνη, ἄς γίνη αὐτός ἐξουσία. Ἄς φύγη ἀπό τό μοναστήρι καί ἄς κάνη δικό του στράτευμα. Θά γίνη ὁπωσδήποτε ἑωσφόρος. Εἶναι πολύ ὀρθό αὐτό πού λέγει ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, διότι μόνον ἔτσι στηρίζεται τό μοναστήρι.

Ἀλλά καί οἱ Πατέρες λένε ὅτι ἡ κρίσις ὑπάρχει μέχρι τήν ὥρα πού θά διαλέξης τόν Γέροντα. Διάλεξες Γέροντα; Ἀπό τήν ὥρα ἐκείνη δέν ὑπάρχει οὔτε κρίσις οὔτε σοφία. Κατευθύνεσαι ἀπό τήν διάκρισι, τήν ἔστω καί ἀδιάκριτη, αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Μπορεῖ κατά κόσμον νά φανῆ ὅτι θά πέσης μαζί του.

Ἀλλοίμονον, λέγει ἡ Παλαιά Διαθήκη, στό ἔθνος ἤ στήν πόλι πού τήν κυβερνάει νεαρός βασιλιάς, δηλαδή ἀνώριμος, ἄσοφος ἄνθρωπος. Ὅμως μέσα σέ ἕνα μοναστήρι μπαίνει ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ καί τά τακτοποιεῖ ὅλα. Μόνον ἐκεῖ πού μπαίνει τό ἐγώ καί τό ἐμόν ἐπέρχεται καταστροφή.

---------------------------------------------------------

Πηγή: Νηπτική Ζωή και Ασκητικοί Κανόνες, Ερμηνεία στους Οσίους Πατέρες Αντώνιο Αυγουστίνο και Μακάριο, Αρχιμ. Αιμιλιανού Σιμωνοπετρίτου, Εκδόσεις «ΙΝΔΙΚΤΟΣ», 2011, 335-338