Εξομολογήσεις

π. Μιχαήλ:

Για να κανονίσετε εξομολόγηση τηλεφωνείτε καθημερινά μεταξύ των ωρών 10 π.μ. – 12 μεσημέρι (εκτός Σαββάτου και Κυριακής). Τηλέφωνο: 99426272 (Όλγα) 
18, 19 και 20 Δεκεμβρίου 4.30 – 9 μ.μ. με σειρά προτεραιότητας.

 

π. Ιωάννης:

Κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης ή αποστολής μηνύματος SMS (τηλ. επικοινωνίας 99463030)

idryma-filon-i-m-ag-grigoriou-logo

Διωγμοί

    Αιτίες αντίδρασης των εθνικών

Αρχικά το ρωμαϊκό κράτος έδειξε αδιαφορία για το Χριατιασμό, γιατί τον θεωρούσε μια ιουδαϊκή αντίδραση. Οι Ρωμαίοι όμως, θορηβήθηκαν όταν έγιναν χριαστιανοί άνθρωποι που κατείχαν ανώτερες θέσεις στην κοινωνία τους. Οι πρώτοι που αντέδρασαν με συκοφαντείες εναντίον των χριαστιανών ήταν οι εκπρόσωποι του ενθικού ιερατείου, γιατί έχαναν σταδιακά το σεβασμό που απολάμβαναναν στη ρωμαϊκή κοινωνία και περιορίζονταν τα τεράστια οικονομικά τους οφέλη από τις προσφορές των πιστών και από τις θυσίες. Παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός επαγγελματιών που είχε οικονομικά συμφέροντα από την εθνική λατρεία, άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα. Αυτές. λοιπόμ οι ομάδες κατηγόρησαν τους χριστιανούς για «αθεΐα» και για εγκληματικές πράξεις και έτσι άρχισαν οι πρώτες περιστασιακές διώξεις.

   Οι διωγμοί στην αρχή δεν ήταν ούτε συνεχείς ούτε εκτείνονταν σε όλη την αυτοκρατορία. Κατά την περίοδο αυτή οι αιτίες των διωγμών είναι ποικίλες: φιλοδοξίες αυτοκρατόρων, θρησκευτικός φανατισμός, οικονομικά προβλήματα. Από την εποχή όμως του Δεκίου και μετά ε΄χουμε συστηματικό διωγμό, με βάση ειδικό Διάταγμα με ισχύ σ’ όλη την αυτοκρατορία.

   Τα μαρτύρια στα οποία υποβάλλονται οι χριστιανοί ήταν σκληρότατα και απάνθρωπα, ήταν ένας αργός θάνατος. Χιλιάδες μάρτυρες θανατώθηκαν στις φυλακε΄ς ή ρίχτηκαν σε στάδια για να γίνουν βρά άγρων θηρίων. Για να μπορούν ι χριστιανοί ανενόχλητα να λατρεύουν το θεό αναγκάστηκαν, ιδιαίτερα μετά την εποχή του Τραϊανού, να καταφεύγουν στις κατακόμβες.

 

ΑΙΤΙΑ ΔΙΩΓΜΩΝ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

1. δεν δέχονταν να κάνουν θυσίες στους θεούς

2. δεν λάτρευαν την εικόνα του αυτοκράτορα

3. απέφευγαν την στρατιωτική υποχρέωση εις την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

4. συνέρχονταν σε μυστικές συνελεύσεις (εκκλησίες) οι οποίες απαγορεύονταν ρητά.

5. δεν πίστευαν στην κοινωνική οργάνωση (Kατά Ματθαίον, Κεφ Ιθ΄ «30 Πολλοὶ δὲ ἔσονται πρῶτοι ἔσχατοι καὶ ἔσχατοι πρῶτοι.» και τέλος

6. οι Χριστιανοί απειλούσαν την Ρώμη μέσω της «Αποκάλυψης».

 

ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

Οι διωγμοί διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

1. τους τοπικούς και περιορισμένους, που τους έκανε ο λαός και

2. τους Αυτοκρατορικούς, που ήταν γενικοί και τους διέταζε ο αυτοκράτορας.

 

4 π.Χ. περίπου. Γέννησις Ιησού Χριστού τού Ναζωραίου

27 μ.Χ. περίπου. Έναρξη τού δημοσίου κηρύγματος τού Ιησού Χριστού.

Η κατάσταση τής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είναι η εξής: Πληθυσμός: 33.000.000. (50 % δούλοι). Οι Ιουδαίοι τής αυτοκρατορίας ήταν 2.300.000 (7% τού πληθυσμού τής αυτοκρατορίας), κυρίως προσύλητους στον Ιουδαϊσμό. Ο πληθυσμός τής Παλαιστίνης, ήταν 580.000 Ιουδαίοι και 233.000 εθνικοί.

30 μ.Χ. περίπου. Σταύρωση, ανάσταση και ανάληψη τού Χριστού. Δίνεται η εντολή Του: "Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη" (Ματθαίος 28/κη΄ 19).

Περίπου 4.000 πιστοί στον Χριστό σε όλη την Παλαιστίνη υπήρχαν κατά τις ημέρες τών εμφανίσεων τού αναστημένου Ιησού.

Πεντηκοστή. Μετά τη θαυματουργική επιφοίτηση τού Αγίου Πνεύματος και τα όσα είδαν, 3.000 Ιουδαίοι προσύλητοι από κάθε περιοχή τού τότε γνωστού κόσμου, βαπτίζονται Χριστιανοί, και φεύγουν μεταφέροντας τη Χριστιανική πίστη στους Ιουδαίους όλων τών χωρών προέλευσής τους. (Πράξεις 2/β΄ 41). (Παλαιστίνη, Ισραήλ, Αίγυπτος, Λίβανος, Ιορδανία, Λιβύη, Συρία, Ιταλία κλπ)

34 μ.Χ. περίπου. Μαρτύριο τού πρωτομάρτυρος Στεφάνου, και διωγμός στους Χριστιανούς τής Ιουδαίας από τους Εβραίους. Ο διωγμός εξαναγκάζει τους Χριστιανούς να καταφύγουν σε άλλες περιοχές, και να μεταφέρουν εκεί το Ευαγγέλιο. Πρώτοι Χριστιανοί στην Αιθιοπία από τον Αιθίοπα ευνούχο, και στη Σαμάρεια από τον Φίλιππο. Μεταστροφή τού Σαούλ στη Χριστιανική πίστη, που ονομάζεται Παύλος.

35 μ.Χ. περίπου. Πολλαπλασιασμός τών Χριστιανών στην Ιουδαία και τη Σαμάρεια (Πράξεις 9/θ΄ 31). Πρώτοι Χριστιανοί στην Αρμενία.

36 - 40 μ.Χ. Είσοδος τών Εθνικών στη Χριστιανική πίστη με πρώτο τον Κορνήλιο. Ευρεία εισροή Ιταλών Ρωμαίων πολιτών από τον Πέτρο στην Καισάρεια. (Πράξεις 10/ι΄ 1-48). Χριστιανοί σε Αντιόχεια, Ελλάδα και Ρώμη.

42 μ.Χ. Πλήθος πιστεύει στην Αλεξάνδρεια, τη Φοινίκη και την Κύπρο. (Πράξεις 11/ια΄ 21).

43 μ.Χ. Ο αριθμός τών Χριστιανών στην Αντιόχεια, (με τη βοήθεια τού Παύλου και τού Βαρνάβα), είναι 500. Για πρώτη φορά ονομάζονται τότε Χριστιανοί. (Πράξεις 11/ια΄ 21).

44 μ.Χ. Διωγμός τών Χριστιανών στην Ιερουσαλήμ από τους Εβραίους, από τον βασιλιά Ηρώδη Αγρίππα τον 1ο. Αποκεφαλισμός τού Ιακώβου. Φυλάκιση και διαφυγή τού Πέτρου.

50 μ.Χ. περίπου. Ιουδαίοι και Χριστιανοί εξορίζονται από τη Ρώμη. Ο Παύλος κηρύττει σε Μακεδονία, Αχαϊα και Ασία. (Πράξεις 16/ις΄ 6).

52 μ.Χ. Ο απόστολος Θωμάς κηρύττει στην Ινδία

57 μ.Χ. Κατάσταση τής πόλης τής Ρώμης: 3000 περίπου Χριστιανοί, 5 εκκλησιασμάτων. Συνολικός πληθυσμός Ρώμης: 800.000.

60 μ.Χ. περίπου. Πρώτοι Χριστιανοί στη Δαλματία και Ιλλυρικόν (Γιουγκοσλαβία).

61 μ.Χ. Αρχή τής Κελτικής Εκκλησίας.

63 μ.Χ. Μαρτύριο τού Μάρκου στην Βαϋκάλη κοντά στην Αλεξάνδρεια.

64 μ.Χ. Μεγάλη πυρκαγιά τής Ρώμης. 1ος Μεγάλος διωγμός τών Χριστιανών από τον Νέρωνα. Οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος μαρτυρούν μαζί με χιλιάδες Χριστιανούς. Ο ιστορικός Τάκιτος, που γεννήθηκε γύρω στο 56 μ.Χ., λέει ότι ο Νέρων, για να βγάλει τις υποψίες από πάνω του, κατηγόρησε τους Χριστιανούς για την πυρκαγιά, τους οποίους τότε "τους κατασπάραξαν τα σκυλιά και πέθαναν" και "τους έκαιγαν ρίχνοντάς τους στις φλόγες για να χρησιμεύουν ως νυχτερινός φωτισμός, όταν έσβηνε το φως τής ημέρας. Ο Νέρων πρόσφερε τους κήπους του γι' αυτό το θέαμα". (Τα Χρονικά, Βιβλίο ΧV, παρ. 44). 1. Διωγμός του Νέρωνα (64-68 μ.Χ.). Ο αυτοκράτορας αυτός έκαψε τη Ρώμη για δική του ευχαρίστηση, και για να στρέψει την οργή τού όχλου εναντίον άλλων εκτός αυτού τού ιδίου, επίσημα διέταξε το διωγμό τών Χριστιανών. Τότε θανατώθηκαν οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος.

Τάκιτος, «Τα Χρονικά», βιβλίο XV: 62 - 65 μ.Χ.

Όμως όλες οι ανθρώπινες προσπάθειες, όλα τα πλούσια δώρα του αυτοκράτορα, και ο εξευμενισμός των θεών δεν εξαφάνισαν την απαίσια πίστη ότι η μεγάλη πυρκαγιά ήταν το αποτέλεσμα μιας διαταγής. Συμπτωματικά, για να απαλλαγεί από την φήμη, ο Νέρων επέρριψε την ενοχή και επέβαλλε τα πιο εξαιρετικά μαρτύρια σε μια τάξη που την μισούσαν όλοι εξαιτίας των απεχθών συνηθειών τους, και ονομάζονταν Χριστιανοί από τις μάζες. Ο Χριστός, από τον οποίο το όνομα είχε την προέλευσή του, υπέστη την θανατική ποινή κατά την βασιλεία του Τιβερίου από τα χέρια ενός από τους αντιπροσώπους μας, του Πόντιου Πιλάτου, και η πιο επιζήμια δεισιδαιμονία, μέχρι τώρα, πάλι ξέσπασε όχι μόνο στην Ιουδαία, την πρώτη πηγή του κακού, αλλά ακόμα και στην Ρώμη, όπου όλα τα αποκρουστικά και επαίσχυντα πράγματα, από όλα τα μέρη του κόσμου, βρήκαν το κέντρο τους και έγιναν δημοφιλή. Συνεπώς, πρώτα έγινε μια σύλληψη όλων όσων ομολόγησαν ενοχή και μετά, με βάση τις πληροφορίες τους, ένα πελώριο πλήθος καταδικάστηκε, όχι τόσο για τον εμπρησμό της πόλης, αλλά για την εχθρότητα ενάντια στην ανθρωπότητα. Διακωμώδηση κάθε είδους προστέθηκε στον θάνατό τους. Καλυμμένοι με δέρματα θηρίων, ξεσκίστηκαν από σκυλιά πέθαναν, ή καρφώθηκαν σε σταυρούς, ή καταδικάστηκαν στις φλόγες και κάηκαν, για να εξυπηρετήσουν σαν νυκτερινός φωτισμός, όταν έπεφτε η μέρα. Ο Νέρωνας πρόσφερε τους κήπους του για το θέαμα, και επέδειξε την παράσταση στον ιππόδρομο, ενώ ανακατευόταν με τους ανθρώπους φορώντας στολή ηνίοχου ή στεκόταν ψηλά σε ένα όχημα. Για αυτό το λόγο, ακόμα και για εγκληματίες που άξιζαν ακραία και υποδειγματική τιμωρία, παρουσιάστηκε ένα αίσθημα συμπόνιας. Επειδή, όπως φάνηκε, δεν ήταν για το δημόσιο καλό, αλλά για να χορτάσει η σκληρότητα ενός ανθρώπου στο να τους αφανίσει.

66 μ.Χ. Αντι-Ιουδαϊκές εξεγέρσεις και οργανωμένες σφαγές Εβραίων στην Αίγυπτο. 50.000 φονεύθηκαν στην Αλεξάνδρεια, και 60.000 αλλού.

67 μ.Χ. Ο Βεσπασιανός με 60.000 στατιώτες, καταπνίγει Ιουδαϊκή εξέγερση, και ανακαταλαμβάνει την Γαλιλαία.

69 μ.Χ. Οι Ιουδαίοι τής διασποράς που έχουν ακούσει το Χριστιανικό ευαγγέλιο από Χριστιανούς, είναι ήδη 4.000.000.

70 μ.Χ. Καταστροφή τής Ιερουσαλήμ από τον Τίτο με 4 λεγεώνες. 600.000 Ιουδαίοι σκοτώνονται στην Ιουδαία, 10.000 Ιουδαίοι σταυρώθηκαν, 90.000 Ιουδαίοι μεταφέρονται στη Ρώμη ως δούλοι. Οι εξ Ιουδαίων Χριστιανοί τής Ιερουσαλήμ που πρόσεξαν στην προφητεία τού Χριστού για την καταστροφή τής Ιερουσαλήμ, διαφεύγουν πριν την καταστροφή και διασκορπίζονται μεταφέροντας το Ευαγγέλιο σε άλλες περιοχές. Τέλος τών Ιουδαϊζόντων Χριστιανών. Το κέντρο τού Χριστιανισμού τής ανατολικής αυτοκρατορίας, είναι πια η Αντιόχεια.

Η κατάσταση παγκοσμίως 30 χρόνια (μία μόλις γενεά) μετά τον Χριστό είναι: Ο κόσμος έχει εκχριστιανισθεί κατά 0,1%. Έχει ακούσει το Ευαγγέλιο το 15% τού κόσμου, και οι Γραφές έχουν μεταφρασθεί σε 5 γλώσσες.

71 μ.Χ. Κτίζεται το Κολοσσαίον στη Ρώμη. Μεγάλος αριθμός Χριστιανών ρίχνεται στα θηρία, ή μαρτυρούν αλλιώς.

80 μ.Χ. περίπου. Το Ιεραποστολικό κέντρο τής Χριστιανικής πίστης μετακινείται στην Έφεσο, από τον απόστολο Ιωάννη. Φτάνουν στη Γαλλία οι πρώτοι Χριστιανοί εξ' Ιταλίας, και ο Χριστιανισμός μεταδίδεται για πρώτη φορά στην Τυνησία.

81 μ.Χ. 2ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός από τον Δομιτιανό (81-86 μ.Χ.)

Αυτός βρήκε αφορμή το "φόρο τού διδράχμου", που δεν πλήρωναν οι Χριστιανοί, επειδή έπαυαν να είναι Ιουδαίοι και άρχισε σκληρό διωγμό κατά τών Χριστιανών. Τότε μαρτύρησαν ο 1ος επίσκοπος Αθηνών Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στην πυρά και ο Τιμόθεος επίσκοπος Εφέσου, μαθητής τού Αποστόλου Παύλου. Θα ακολουθήσει ο Πούπλιος.

Ήταν σύντομος διωγμός, όμως πολύ σφοδρός. Εφάρμοσε το σύστημα των προδοσίας, της καταγγελίας και της δημεύσεως της περιουσίας. Οι Χριστιανοί διώχθηκαν επειδή αρνήθηκαν να πάρουν μέρος στη λατρεία τού αυτοκράτορα. Δολοφονήθηκαν περίπου 40.000 Χριστιανοί στη Ρώμη και σε ολόκληρη την Ιταλία, ανάμεσα στους οποίους και ο Φλάβιος Κλήμης εξάδελφος τού αυτοκράτορα, ενώ η γυναίκα του Φλαβία Δομίτιλλα, εξορίσθηκε, Εξορίσθηκε τότε και ο απόστολος Ιωάννης στην Πάτμο, όπου έγραψε την Αποκάλυψη. (Εγκυκλοπαίδεια Χάλεϋ σελ. 959,1053,1059).  2. Διωγμός του Δομιτιανού (94-96 μ.Χ.). Αυτός βρήκε αφορμή το "φόρο τού διδράχμου", που δεν πλήρωναν οι Χριστιανοί, επειδή έπαυαν να είναι Ιουδαίοι και άρχισε σκληρό διωγμό κατά τών Χριστιανών. Τότε μαρτύρησαν ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και ο Τιμόθεος στην Έφεσο, μαθητής τού Αποστόλου Παύλου.

90 μ.Χ. περίπου. Πρώτοι Χριστιανοί στη (σημερινή) Δυτική Γερμανία.

98 μ.Χ. 3ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός από τον Τραϊανό (98-117 μ.Χ.)

Οι Χριστιανοί κατηγορήθηκαν επειδή δεν λάτρευαν τον αυτοκράτορα και δεν θυσίαζαν στους Ρωμαίους θεούς. Διήρκεσε σε όλη τη διάρκεια τής βασιλείας τού αυτοκράτορος. Διασώζεται αποκαλυπτική επιστολογραφία τού αυτοκράτορα με τον Πλίνιο, περί τού διωγμού αυτού. Εκεί ο Πλίνιος φαίνεται απογοητευμένος, επειδή στην περιοχή του οι Χριστιανοί είναι τόσοι πολλοί, που οι ειδωλολατρικοί είναι έρημοι, και μόνο μετά τους διωγμούς άρχισαν πάλι να γίνονται θυσίες.

3. Διωγμός του Τραϊανού (97-116 μ.Χ.). Τους χρόνους τής αυτοκρατορίας του ο Τραϊανός όρισε με οδηγίες ειδικές τον τρόπο δίωξης τών Χριστιανών. Όταν οι Χριστιανοί αρνούνταν να θυσιάσουν στους θεούς τών Ρωμαίων, τους καταδίκαζαν σε θάνατο. Ο ειδωλολατρικός λαός, πολύ φανατισμένος, δεν τηρούσε τη διαταγή που έλεγε ότι χρειάζεται έγγραφη καταγγελία για να γίνει η δίωξη. Οι διωγμοί συνεχίσθηκαν και από τους διαδόχους τού Τραϊανού, τον Αδριανό και τον Αντώνιο Πίο, αλλά όχι τόσο άγριοι.

Στους διωγμούς αυτούς μαρτύρησαν ο Συμεών, αδελφός τού Ιησού Χριστού και επίσκοπος Ιερουσαλήμ, ο οποίος σταυρώθηκε το 107 μ.Χ., και επίσης ο Ιγνάτιος, δεύτερος επίσκοπος Αντιοχείας, τον οποίο πήραν στη Ρώμη, και τον έριξαν στα θηρία. Μαρτυρούν εν Φιλλίποις μεταξύ άλλων ο Παρμενάς, ο Ζώσιμος, και το 109-110 μ.Χ. ο επίσκοπος Δυρραχίου Άστιος.

100 μ.Χ. 2 γενιές (60 έτη) μετά τον Χριστό, ο κόσμος είναι κατά 0,6% Χριστιανοί. Έχει ευαγγελισθεί κατά 28%, και οι Γραφές έχουν μεταφρασθεί σε 6 γλώσσες. Ο Χριστιανισμός είναι κυρίως αστικός. Μεταφέρεται από πόλη σε πόλη μέσω τών αστικών οδών.

Πρώτοι Χριστιανοί στο Μονακό, Στη Σρι Λάνκα (τότε Κεϋλόν), στη Σαουδική Αραβία, στη Ρουμανία (τότε Ρωμαϊκή επαρχία τής Δακίας), και Λατινόφωνοι πρώτοι Χριστιανοί στην Αλγερία (τότε Ρωμαϊκή επαρχία Μαυριτανίας).

115 μ.Χ. Μαρτύριο αγίου Ιγνατίου Επισκόπου Αντιοχείας.

117 μ.Χ. Διωγμός τού Αδριανού (117 - 138 μ.Χ.)

Δίωξε τους Χριστιανούς, όμως με μετριοπάθεια. Ο Τηλεφόρος, ποιμένας τής Εκκλησίας τής Ρώμης μαρτύρησε τότε, μαζί με πολλούς άλλους. Στις ημέρες του αυτοκράτορα αυτού, ο Χριστιανισμός δυνάμωσε πολύ, κερδίζοντας πιστούς και από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Επί Αδριανού 125-126 μ.Χ. διατυπώνεται η πρώτη απολογία του Κοδράτου και του Αριστείδη. Από τους διωγμούς παραλίγο να διαλυθεί η Χριστιανική παροικία στην Αθήνα αλλά αποσοβήθηκε με τους λόγους και την εμψύχωση από τον Κοδράτο.

132 μ.Χ. Δεύτερη Ιουδαϊκή εξέγερση υπό τον Βάρ. Κοκέβα. Δεύτερη καταστροφή τής Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους. Όλος σχεδόν ο πληθυσμός τής Παλαιστίνης πέθανε ή διέφυγε.

136 μ.Χ. Ο Ανδριανός επανιδρύει την Ιερουσαλήμ. Στη θέση τού Ναού τής Ιερουσαλήμ ανηγέρθει ναός τού Δία.

138 μ.Χ. Διωγμός τού Αντωνίου Πίου (138-161 μ.Χ.)

Ο αυτοκράτορας αυτός, αν και δεν δίωξε ειδικά τους Χριστιανούς, είχε μανία με την επιβολή τών νόμων, με πολλούς από τους οποίους δεν ήταν δυνατόν να συμμορφωθούν οι Χριστιανοί, και έτσι στις ημέρες του μαρτύρησαν έμμεσα αρκετοί Χριστιανοί, μεταξύ τών οποίων και ο Πολύκαρπος, η περιγραφή τού μαρτυρίου τού οποίου διασώζεται στο ομόνυμο πρωτοχριστιανικό βιβλίο: (Μαρτύριον Πολυκάρπου). Σταματούν τότε οι διωγμοί σε Λάρισα, Θεσσαλονίκη και Αθήνα.

150 μ.Χ. περίπου. Πρώτοι Χριστιανοί στην Αγχίαλο και Δεβελτόν κατά μήκος τής Μαύρης Θάλασσας. Πρώτοι Ρωμαίοι Χριστιανοί στην Πορτογαλία.

156 μ.Χ. Θάνατος τού Πολυκάρπου, επισκόπου Σμύρνης δια πασσαλώσεως.

161 μ.Χ. 4ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός επί Μάρκου Αυρηλίου (161 - 180 μ.Χ.)

Οι σκληρότεροι διωγμοί από την εποχή τού Νέρωνα ως τότε. Όπως ο Ανδριανός, θεώρησε και αυτός πολιτική ανάγκη την υποστήριξη τής επίσημης θρησκείας τής αυτοκρατορίας. Με μεγάλη σκληρότητα αποκεφάλισε και έριξε στα θηρία πολλές χιλίαδες Χριστιανούς, ανάμεσα στους οποίους τον γνωστό πρωτοχριστιανό συγγραφέα Ιουστίνο τον Μάρτυρα. Τη θηριωδία του τη γνώρισε ιδιαίτερα η Νότια Γαλατία. Υπέβαλε τα θύματά του σε απίστευτα βασανιστήρια. Μια Χριστιανή δούλη, ο Βλαντίνα, ενώ την βασάνιζαν από το πρωί μέχρι αργά τη νύχτα, δεν έκανε τίποτα άλλο από το να λέει: "Είμαι Χριστιανή. Κανείς από εμάς δεν έκανε τίποτα κακό". Τα χρόνια αυτά βασανίσθηκε και αποκεφαλίσθηκε η Αγία Παρασκευή. Ο Μάρκος Αυρήλιος  επισκέπτεται την Ελλάδα και δημιουργούνται θύματα από τους διωγμούς. Την συνέχεια των διωγμών αναλαμβάνει ο υιός του Κόμοδος. 5. Διωγμός του Μάρκου Αυρηλίου (161-178 μ.Χ.). Αν και λέγεται ότι ήταν αγαθός άνθρωπος, έδωσε διαταγή για το βασανισμό και τη θανάτωση με άγρια και απάνθρωπα βασανιστήρια. Τα χρόνια αυτά βασανίσθηκε και αποκεφαλίσθηκε η Αγία Παρασκευή.

174 μ.Χ. Πρώτοι Χριστιανοί στην Αυστρία.

180 μ.Χ. Χριστιανοί υπάρχουν πλέον σε όλες τις επαρχίες τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και στη Μεσοποταμία. Ο Πάνταινος ιδρύει σχολή εκπαίδευσης ιεραποστόλων στην Αλεξάνδρεια τής Αιγύπτου. Ενέα χρόνια αργότερα, έχουμε αναφορά από την Ινδία για Χριστιανούς που προέκυψαν από την ιεραποστολική αυτή σχολή.

190 μ.Χ. Εκτεταμένη μεταστροφή προς τον Χριστιανισμό στη Βόρεια Αφρική, κατά τεραστίους αριθμούς.

193 μ.Χ. 5ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός, επί Σεπτιμίου Σεβίρου. (193-211 μ.Χ.)

Την εποχή τού Σεβήρου ανανεώθηκε ένας νόμος το 202, που δεν επέτρεπε τον προσηλυτισμό.

Ο διωγμός αυτός υπήρξε πολύ δριμύς, αλλά όχι γενικός. Περισσότερο υπέφεραν η Αίγυπτος η Γαλατία και η Βόρεια Αφρική. Στην Αλεξάνδρεια έκαιγαν στη φωτιά, σταύρωναν ή αποκεφάλιζαν καθημερινά πολλούς μάρτυρες, ανάμεσα στους οποίους και ο Λεωνίδας, ο πατέρας τού Ωριγένη και ο Ειρηναίος, επίσκοπος τού Λουγδούνου (σημερινής Λυών τής Γαλλίας) και η Αγία Περπέτουα στην Καρχηδόνα, μια αριστοκράτισσα με την πιστή δούλη της, την Φελίσιτα, τις οποίες τις κομμάτιασαν τα θηρία. Κράτησε από το 202 ως το 211. 197 μ.Χ. Ο Τερτυλιανός γράφει: "Το αίμα τών μαρτύρων εχύθη" και "Δεν υπάρχει πράγματι έθνος που να μην είναι Χριστιανικόν".   6. Διωγμός του Σεπτιμίου Σεβήρου (193-212). Την εποχή τού Σεβήρου ανανεώθηκε ένας νόμος το 202, που δεν επέτρεπε τον προσηλυτισμό. Άρχισε τότε διωγμός (200-211 μ.Χ.) εναντίον τών Χριστιανών στην Αίγυπτο κυρίως, στη Βόρ. Αφρική και στη Γαλλία (Γαλατία). Τότε μαρτύρησαν και πέθαναν ο πατέρας τού Ωριγένη, ο Λεωνίδας, ο Ειρηναίος, επίσκοπος τού Λουγδούνου (σημερινής Λυών τής Γαλλίας) και η Αγία Περπέτουα στην Καρχηδόνα.

200 μ.Χ. Η κατάσταση Παγκοσμίως 6 γενιές (160 έτη) μετά τον Χριστό: Ο κόσμος είναι κατά 3,4% Χριστιανοί. Ευαγγελισμένος 32%.Οι Γραφές μεταφρασμένες σε 7 γλώσσες.

Διωγμοί στην Αίγυπτο, με χιλιάδες Χριστιανούς μάρτυρες.

Πρώτοι Χριστιανοί στην Ελβετία (καλούμενη τότε Ρωμαϊκή επαρχία τής Ραιτίας). Πρώτοι Χριστιανοί στη Σαχάρα και στο Βέλγιο.

Η Έδεσσα (σήμερα Ούρφα) γίνεται η πρώτη πόλις - κράτος που όρισε τον Χριστιανισμό επίσημη κρατική θρησκεία.

205 μ.Χ. περίπου. Ο Κλήμης Αλεξανδρείας γράφει: "Σύμπας ο κόσμος, μετά τών Αθηνών και τής Ελλάδος, (έχει) ήδη καταστεί κυριαρχία τού Λόγου".

210 μ.Χ. περίπου. Πρώτοι Χριστιανοί στο Κατάρ (τότε Περσική επαρχία τού Μπέϊτ Κατράγυε). (Πρώτα τεκμήρια από το 224 μ.Χ.).

225 μ.Χ. Πάνω από 20 Ασσυριακές επισκοπές τής Εκκλησίας στην περιοχή τού Τίγρη και τού Ευφράτη στην Κασπία Θάλασσα και στο Μπαχρέιν.

235 μ.Χ. 6ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός επί Μαξιμίνου. (235-238 μ.Χ.)

Στους διωγμούς αυτούς, κυνηγήθηκαν και θανατώθηκαν ιδιαίτερα οι ηγέτες τών Χριστιανών. Ο Ωριγένης γλίτωσε κρυβόμενος.

240 μ.Χ. περίπου. Γρηγόριος ο Θαυματουργός γίνεται επίσκοπος Πόντου, μιας κατά πλειοψηφίαν ειδωλολατρικής περιοχής. Αρχίζει μαζική κίνησις προς τον Χριστιανισμό. Το 95% απ' αυτούς, μεταστράφηκαν προς τον Χριστό ως τον θάνατό του το 270 μ.Χ.

249 μ.Χ. 7ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός επί στρατιωτικού ηγεμόνος Δεκίου. Συστηματική κρατική απόπειρα καταστροφής τού Χριστιανισμού (249-251 μ.Χ.)

Αποφάσισε να εξοντώσει τον Χριστιανισμό. Θεωρούσε τους Χριστιανούς αιτία τού ξεπεσμού τής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τότε συνελάμβαναν και βασάνιζαν κυρίως τον κλήρο και τους Επισκόπους. Ο διωγμός του απλώθηκε σε όλη την έκταση τής αυτοκρατορίας, και ήταν πολύ σφοδρός. Πλήθη ολόκληρα Χριστιανών, θανατώθηκαν με τα πιο σκληρά βασανιστήρια στη Ρώμη, στη Βόρεια Αφρική, στην Αίγυπτο και στη Μικρά Ασία. Ο Κυπριανός γράφει ότι "ολόκληρος ο κόσμος ερημώθηκε". Ο διωγμός κράτησε σε όλη τη διάρκεια τής βασιλείας του. Μεταξύ των Αθηναίων θανατώνονται ο Ηράκλειος, ο Παυλίνος και ο Βενέδημος. Στην Κόρινθο μαρτυρικό θάνατο έχει ο Κυπριανός Παύλος.

Στους διωγμούς θανατώθηκαν πάρα πολλές γυναίκες και η Αγία Χάρισσα στην δε Αθήνα ο επίσκοπος Λεωνίδας που τον κρέμασαν αφού τον βασάνισαν. Του έφτιαξαν αργότερα βασιλική «Μαρτύριον» στον Ιλισό που ανακαλύφθηκε από τις ανασκαφές. Το ίδιο συμβαίνει στην Κρήτη (Κύριλλος 84 ετών και Θεόδουλος, Σατουρνίνος, Εύπορος, Γελάσιος, Ευνίκιος, Αγαθόπους, Ζωτικός, Κλεομένης, Βασιλείδης και Ευάρεστος) Χίο (Άγιος Ισίδωρος), Κόρινθο (13 μάρτυρες), Θεσσαλονίκη (Ελκιονίς μνήμη 28 Μαΐου).  8. Διωγμός τού Δεκίου (249-251 μ.Χ.). Από τους πιο σκληρούς και άγριους. Θεωρούσε τους Χριστιανούς αιτία τού ξεπεσμού τής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τότε συλλάμβαναν και βασάνιζαν κυρίως τον κλήρο και τους Επισκόπους. Τους διωγμούς αυτούς συνέχισε ο διάδοχος τού Δεκίου, ο Βαλεριανός.

 

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΘΥΣΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ, 250 μ.Χ.

Μια χειροπιαστή απόδειξη της ύπαρξης των διωγμών εις τους μη λατρευτές των αρχαίων θεών.

 Περίπου το 250 μΧ κατά την διάρκεια των σύντομων, αλλά μανιωδών, διωγμών του Αυτοκράτορα Δέκιου, πρόσωπα που ήταν ύποπτα για Χριστιανισμό ήταν υποχρεωμένα να απαλλάξουν φανερά τους εαυτούς τους θυσιάζοντας στους παλιούς θεούς και μετά να λάβουν ένα πιστοποιητικό για να προστατεύουν τον εαυτό τους από περαιτέρω νομικές κατηγορίες. Αυτό το παράδειγμα προέρχεται από ένα πάπυρό που βρέθηκε στον Οξύρυνχο.

 

Προς τους εντεταλμένους υπαλλήλους της θυσίας στο χωριό του νησιού του Αλέξανδρου.

Από τον Aurelius Diogenes, τον γιο του Satabus, του χωριού του νησιού του Αλεξάνδρου, ηλικίας 72 ετών με ουλή στο δεξί του φρύδι.

Έχω ήδη θυσιάσει τακτικά στους θεούς και τώρα κατά την παρουσία σας και σύμφωνα με το διάταγμα έκανα θυσία και έχυσα το ποτό της προσφοράς και γεύτηκα από την θυσία και αιτούμαι να πιστοποιήσετε το ίδιο. Έρρωσθε.

-----Δόθηκε απο εμένα , τον Aurelius Diogenes

-----Πιστοποιώ ότι τον είδα να θυσιάζει (υπογραφή σβησμένη)

Έγινε τον πρώτο χρόνο του αυτοκράτορα Καίσαρος Gaius Messius Quintus Trajanus Decius Pius Felix Augustus δεύτερη μέρα του μήνα Epith (26 Ιουνίου, 250 μΧ) (Πηγή: William Stearns Davis, ed. «Readings in Ancient History: Illustrative Extracts from the Sources», 2 Vols. (Boston: Allyn and Bacon, 1912-1913), Vol. II: Rome and the West, p. 289. Scanned by: J. S. Arkenberg, Dept. of History, Cal. State Fullerton)

Σε περίπτωση δε άρνησης θυσίας εις τα είδωλα των θεών, επακολουθούσαν οικτρά βασανιστήρια. Τέτοια περίπτωση είναι η περίπτωση των πρωτομαρτύρων Κερκύρας.

 

250 μ.Χ. Υπάρχουν πάνω από 100 επισκοπές στη Νότια Ιταλία. Πρώτοι Χριστιανοί στην τότε επαρχία τής Παννονίας (Ουγγαρία) και στο Λουξεμβούργο. Εκκλησία ιδρύεται στη Χερσώνα (Σεβαστούπολη), Κριμέα και Ουκρανία. Πρώτοι Χριστιανοί με μία επισκοπή στο Μπαχρέϊν.

251 μ.Χ. Κατάσταση πόλης τής Ρώμης: 30.000 Χριστιανοί, σε 1.000.000 ειδωλολάτρες (3% τού πληθυσμού της) με 46 πρεσβυτέρους 7 διακόνους, 42 νεωκόρους, 52 εξορκιστές, 1500 χήρες και ενδεή πρόσωπα. Οι Χριστιανοί αντέχουν και συνεχίζουν να αυξάνουν.

252 μ.Χ. Καταστροφική επιδημία πανώλης προσβάλλει τον κόσμο τής Μεσογείου, σκοτώνει το 25% τού συνολικού πληθυσμού τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέσα σε 20 έτη, ενώ πεθαίνει το 50% τού πληθυσμού τής Αλεξάνδρειας. Στην Καρχηδόνα ο επίσκοπος Κυπριανός οργανώνει ιατρική βοήθεια.

253 μ.Χ. 8ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός επί Βαλεριανού. (253-260 μ.Χ.)

Δριμύτερος διωγμός από τον προηγούμενο του Δεκίου. Κράτησε από το 257 ως το 259 μ.Χ.. Θανάτωσε πολύ κόσμο, μεταξύ τών οποίων και τον Κυπριανό, επίσκοπο Καρχηδόνας.

260 μ.Χ. Οι Χριστιανοί τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ανέρχονται πλέον σε 40% και αυξάνονται ταχύτατα.

270 μ.Χ. Κτίζονται οι πρώτες Βασιλικές (τετράγωνοι Χριστιανικοί ναοί).

9ος μεγάλος Ρωμαϊκός αυτοκρατορικός διωγμός επί Αυρηλιανού. (270-275 μ.Χ.)

287 μ.Χ. Μαζικές προσχωρήσεις στη Χριστιανική πίστη στην Αρμενία, επί Γρηγορίου τού Φωτιστού. Ο Χριστιανισμός διακυρήσσεται εκεί επίσημη κρατική θρησκεία.

295 μ.Χ. Ο Δαυϊδ Βάρσα ευαγγελίζεται στην Ινδία.

300 μ.Χ. Η κατάστασις παγκοσμίως 9 γενιές μετά τον Χριστό: Ο κόσμος είναι 4,4% Χριστιανοί, και 35% ευαγγελισμένος. Οι Γραφές μεταφράσθηκαν σε 10 γλώσσες. Οι περιοχές τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με την ισχυρότερη Χριστιανική ανάπτυξη, είναι: Συρία, Μικρά Ασία, Αίγυπτος, Β. Αφρική, Ρώμη και Λυών, με τη μεγαλύτερη αριθμητική δύναμη στην Ανατολή. Δεν υπάρχει περιοχή τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που να μην έχει ακούσει για τον Χριστό. Στην Ιταλία οι επισκοπές είναι πάνω από 200.

Στη Γεωργία υπάρχει ιεραποστολική δραστηριότητα. Στο Αφγανιστάν (τότε Κορασάν) πρώτοι Χριστιανοί.

303 μ.Χ. 10ος και τελευταίος μεγάλος αυτοκρατορικός Ρωμαϊκός διωγμός, επί Διοκλητιανού, με την παρακίνηση τού καίσσαρα Γαλέριου. Διατάχθηκε καταστροφή όλων τών Εκκλησιαστικών κτιρίων και Γραφών. Περίπου 500.000 Χριστιανοί εξετελέσθηκαν σε 9 χρόνια συστηματικών σφαγών. (284-305 μ.Χ.)

Ο χειρότερος από όλους τους άλλους διωγμούς, ο πιο δρυμύς και καταστροφικός και καθολικός σε όλη την έκταση τής αυτοκρατορίας. Επί 9 χρόνια τα όργανα τού αυτοκράτορα κυνηγούσαν τους Χριστιανούς στα δάση και τις σπηλιές, για να τους κάψουν ή να τους ρίξουν στα θηρία, και να τους κάνουν κάθε είδους βασανιστήριο που επινοούσε η ειδωλολατρική θηριωδία. Στη Μ. Ασία υπολογίζεται ότι θανατώθηκαν 15.000 Χριστιανοί, στην Αίγυπτο 140.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Όμως οι Χριστιανοί άντεξαν και πάλι. Ο Διοκλητιανός αλλά και ο ίδιος ο Γαλέριος, διαπίστωσαν ότι δεν μπορούν να νικήσουν τον Χριστιανισμό, και έτσι το 311 μ.Χ. παραχώρησε ο ίδιος ανεξιθρησκεία.

Επί Διοκλητιανού το 303 θανατώνεται και ο Άγιος Δημήτριος, στην Παλαιστίνη ο Άγιος Γεώργιος, στην Αίγυπτο η Αγία Αικατερίνη. Επί Γαλέριου έγινε μεγάλη σφαγή Χριστιανών στην Κόρινθο όπου και αναγνώστηκαν τα εξής ονόματα (Μύρων, Βικτωρίνος, Βίκτωρ, Νικηφόρος, Κλαυδιανός, Σαραπίων, Παπίας, Κοδράτος, Κορίνθιοι) και γύρω από την Κόρινθο (Κυπριανός, Διονύσιος, Άνεκτος, Παύλος, Κρίσκης, Λεωνίδας, Ειρήνη, Αδριανός). Στην Νίκαια μαρτυρούν οι εκ Θεσσαλονίκης Αγάπη, Χιονία και Ειρήνη. Στην Θεσσαλονίκη Ματρώνα, Αλέξανδρος, Ανυσία, Αγαθόπους διάκονος, Θεόδουλος αναγνώστης, Φλωρέντιος, Ταυρίων. Στην Κέρκυρα κάηκαν ζωντανοί οι μάρτυρες Ζήνων, Ευσέβιος, Νέων και Βιτάλιος. 10. Ο διωγμός τού Διοκλητιανού και Μαξιμιανού (285-305) ήταν ο φοβερότερος και πιο απάνθρωπος.  (Το 286 ο Διοκλητιανός έκανε κόμμα με τον Μαξιμιανό). Τα αίτια ήταν τα ίδια με τού Δεκίου και κράτησε συνολικά 9 χρόνια (296-305). Ο Γαλέριος με συστάσεις που του έκανε, τον έπεισε να διώξει τους Χριστιανούς. Στη Μ. Ασία λέγεται ότι θανατώθηκαν 15.000 Χριστιανοί, στην Αίγυπτο 140.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Τότε θανατώθηκαν και οι Άγιοι Δημήτριος και Γεώργιος. Οι διωγμοί έπαυσαν λίγα χρόνια αργότερα, όταν έγινε αυτοκράτορας ο Μ. Κωνσταντίνος.

310 μ.Χ. περίπου. Η Γαλατία είναι ακόμα κατά 70% ειδωλολατρική.

313 μ.Χ. Ο Μέγας Κωνσταντίνος εκδίδει Διάταγμα Ανοχής, που νομιμοποιεί τον Χριστιανισμό σε όλη την αυτοκρατορία.

319 μ.Χ. Οι ειδωλολατρικές θυσίες απαγορεύονται σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

330 μ.Χ. Η κατάσταση Παγκοσμίως 10 γενιές μετά τον Χριστό είναι: 12% τού παγκοσμίου πληθυσμού Χριστιανοί, και ο κόσμος έχει ευαγγελισθεί 36%. Οι Γραφές είναι μεταφρασμένες σε 10 γλώσσες. Μεταφορά τής πρωτεύουσας τής αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη.

 

Κωνσταντίνος Α΄

Ο Μέγας Κωνσταντίνος (Flavius Valerius Aurelius Constantinus Augustus, 27 Φεβρουαρίου 272 - 22 Μαΐου 337), γνωστός και ως Κωνσταντίνος Α΄ ή Άγιος Κωνσταντίνος και στην Ορθόδοξη Εκκλησία και ως Ισαπόστολος[1] ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας από το 306 έως το 337 με θρακική-ιλλυρική καταγωγή. Ήταν αυτοκράτορας της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 312 έως το 324 και μονοκράτορας από το 324 έως το 337[2]

Έμεινε γνωστός για τρεις κοσμοϊστορικές αποφάσεις του:

  • Υπέγραψε το διάταγμα των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ. με το οποίο θεσπιζόταν η αρχή ανεξιθρησκίας. Έτσι, για πρώτη φορά ο Χριστιανισμός βρισκόταν υπό την προστασία του αυτοκράτορος (σημ. Ο Μ. Κωνσταντίνος δεν ανακήρυξε το Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, όπως λανθασμένα αναφέρεται κάποιες φορές. Αυτό το έπραξε αρκετά χρόνια αργότερα ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος). Με την κίνηση αυτή ο διορατικός Μέγας Κωνσταντίνος συνέχιζε την πολιτική του Γαλέριου, που αντιλαμβανόμενος πως οι διωγμοί κάθε άλλο παρά συνέβαλλαν στην εδραίωση της εσωτερικής ειρήνης (Pax Romana), το 311 μ.Χ. τους κατέπαυσε με διάταγμα και εν συνεχεία στα Μεδιόλανα νομιμοποίησε τον Χριστιανισμό ως «επιτρεπομένη θρησκεία», οι οπαδοί της οποίας όφειλαν να προσεύχονται στον δικό τους Θεό για την ευτυχία του κράτους.
  • Μετέφερε την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη.
  • Συγκάλεσε την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, την πλέον καθοριστική για την μετέπειτα εξέλιξη της παγκόσμιας Χριστιανικής Εκκλησίας.

 

Καταγωγή και γέννηση

Γεννήθηκε στη Ναϊσσό στις 27 Φεβρουαρίου του 272. Γονείς του Κωνσταντίνου ήταν ο Ρωμαίος Καίσαρας Κωνστάντιος Α΄ Χλωρός (Aurelius Valerius Constantius), που ανήκε πιθανόν σε οικογένεια Ιλλυριών, και η Ελένη (μετέπειτα Αγία Ελένη, η Ισαπόστολος), κόρη ξενοδόχου. Ο Κωνστάντιος ήταν μάλλον ταπεινής καταγωγής, παρά τους ισχυρισμούς του γιου του ότι καταγόταν από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο Β΄ και η Ελένη κόρη κάποιου πανδοχέα από το Δρέπανο της Βιθυνίας. Όταν γνωρίστηκαν στη γενέτειρα της Ελένης, το 270 μ.Χ., ο Κωνστάντιος είχε ήδη ανέλθει στην ιεραρχία του ρωμαϊκού στρατού και του είχε απονεμηθεί ο τίτλος του «δούκα» (dux, ηγεμών).

Η Ελένη ακολούθησε το σύντροφό της στις εκστρατείες του στη Γερμανία και στη Βρετανία και περίπου το 274 μ.Χ., στη Ναϊσσό της Μοισίας (σημερινή Νις της Σερβίας), γέννησε το γιο τους Κωνσταντίνο, στην πόλη από όπου καταγόταν και ο σύζυγός της. Η χρονολογία γέννησης του Κωνσταντίνου αποτελεί θέμα προς έρευνα για τους ιστορικούς, αφού δεν έχει προσδιορισθεί επακριβώς. Άλλες χρονολογίες που προτείνονται είναι το 271, το 272 ή το 273, ενώ κάποιοι τοποθετούν τη γέννησή του ακόμη και 10 χρόνια μετά, περίπου δηλαδή στα 285 μ.Χ.

 

Τα νεανικά χρόνια

Τον πρώτο καιρό ο Κωνσταντίνος έζησε κοντά στον πατέρα του, παρακολουθώντας τους στρατιωτικούς του αγώνες. Στο περιβάλλον του Κωνστάντιου ο Κωνσταντίνος έλαβε τη στρατιωτική εκπαίδευση και έμαθε τα εγκύκλια γράμματα.

   Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός προέβη στη διοικητική μεταρρύθμιση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας εισάγοντας το θεσμό της «τετραρχίας» και το 293 μ.Χ. όρισε τον Κωνστάντιο Α΄ Χλωρό Καίσαρα της Γαλατίας, της Ισπανίας και της Βρετανίας (των δυτικών επαρχιών). Ο νόμος όμως απαγόρευε σε ανώτατους αξιωματούχους να είναι παντρεμένοι με γυναίκες ταπεινής καταγωγής. Έτσι ο Κωνστάντιος χώρισε, ύστερα από «έδικτο» (αυτοκρατορικό διάταγμα) του Διοκλητιανού, την Ελένη και παντρεύτηκε τη Θεοδώρα, συγγενή του Μαξιμιανού, Αυγούστου της Δύσης. Ο γιος του Κωνσταντίνος και η Ελένη παρέμειναν στη Νικομήδεια, όμηροι του Διοκλητιανού και του Καίσαρα της Ανατολής Γαλέριου, για να εξασφαλιστεί η πίστη του Κωνστάντιου.

Στο περιβάλλον του Διοκλητιανού, όπου έμεινε για πολλά χρόνια, ο Κωνσταντίνος συμπλήρωσε τη μόρφωσή του δίπλα σε αξιόλογους λογίους. Η παλιότερη άποψη ότι ο Κωνσταντίνος στερείτο μόρφωσης δεν είναι πια αποδεκτή.[εκκρεμεί παραπομπή] Πολλά χρόνια αργότερα έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μόρφωση των δικών του παιδιών και αυτό υποδεικνύει άνθρωπο που αναγνώριζε και εκτιμούσε τα αγαθά της μόρφωσης. Ταυτόχρονα συμμετείχε στις εκστρατείες του Διοκλητιανού και του Γαλέριου και ανήλθε στο βαθμό του «τριβούνου» (Tribunus, διοικούσε την αυτοκρατορική σωματοφυλακή και τις βοηθητικές κοόρτεις).

   Στην αυλή του αυτοκράτορα ο νεαρός Κωνσταντίνος ξεχώρισε και επιβλήθηκε με την εντυπωσιακή του εμφάνιση και τα σωματικά χαρίσματα, τις φυσικές δεξιότητες, τις διοικητικές ικανότητες, το αυξημένο αίσθημα καθήκοντος, την ευγένεια τρόπων και συμπεριφοράς. Όλα αυτά καθιστούσαν αισθητή την παρουσία του και ο Κωνσταντίνος κέρδισε την ιδιαίτερη εύνοια του Διοκλητιανού.

Ένα περιστατικό είναι ενδεικτικό της ορμητικότητας και του οξύθυμου χαρακτήρα του Κωνσταντίνου, που δεν τον εγκατέλειψαν ποτέ και που, όπως θα δούμε, τον οδήγησαν σε σκληρές αποφάσεις, οι οποίες σημάδεψαν την οικογενειακή του ζωή: Ο Καίσαρας Γαλέριος γιόρταζε τη νικηφόρα εκστρατεία του εναντίον των Περσών με θηριομαχίες στην αρένα της Νικομήδειας, τις οποίες παρακολουθούσε ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός, όλοι οι ανώτατοι αξιωματούχοι, μεταξύ τους ο Κωνσταντίνος και βέβαια ο λαός. Ο Γαλέριος, που στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου διέβλεπε έναν ικανότατο μελλοντικό αντίπαλο, με τον ανιψιό του Μαξιμίνο Δάια αμφισβήτησαν το θάρρος του Κωνσταντίνου και τον προκάλεσαν να αντιμετωπίσει ένα λιοντάρι Νουμιδίας, για να αποδείξει τις ικανότητές του. Ο Κωνσταντίνος, οργισμένος για τη δημόσια προσβολή του Γαλερίου, αποδέχτηκε την πρόκληση, παρά τις ρητές αντιρρήσεις του Διοκλητιανού, ο οποίος φοβόταν για τη ζωή του νεαρού αξιωματικού του. Ο Κωνσταντίνος σκότωσε το λιοντάρι μέσα στην αρένα, κάτω από τις επευφημίες του πλήθους, που εύλογα δεν ήταν συνηθισμένο να βλέπει τους γιους της ανώτατης στρατιωτικής και διοικητικής αριστοκρατίας να συμμετέχουν στις άγριες επικίνδυνες θηριομαχίες.[εκκρεμεί παραπομπή]

Δίπλα στον Διοκλητιανό ο Κωνσταντίνος έζησε από κοντά έναν από τους μεγαλύτερους διωγμούς εναντίον των χριστιανών, τα βασανιστήρια και τις δημόσιες εκτελέσεις των οπαδών της νέας θρησκείας, που ξεκίνησε με το «έδικτο» του αυτοκράτορα το 303 μ.Χ. από τη Νικομήδεια. Η χριστιανή μητέρα του και ο πατέρας του, που παρέβλεπε όλα τα διατάγματα κατά του Χριστιανισμού και δεν κατεδίωξε ποτέ τους χριστιανούς, πρέπει να λειτούργησαν ως αντίβαρο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νεαρού τριβούνου.

 

Η πορεία προς τη μονοκρατορία

Ο Κωνσταντίνος Αύγουστος των δυτικών επαρχιών

Το 305 μ.Χ. o Διοκλητιανός, λόγω γήρατος, παραιτήθηκε από το θρόνο του πείθοντας και το συναυτοκράτορά του στη Δύση Μαξιμιανό να πράξει το ίδιο. Έτσι οι δύο καίσαρες της Ανατολής και της Δύσης, ο Γαλέριος και ο Κωνστάντιος Χλωρός αντίστοιχα, έλαβαν τον τίτλο του «Αυγούστου». Ο Γαλέριος, ως Αύγουστος της Ανατολής, έπρεπε να ορίσει τους δύο νέους καίσαρες των ανατολικών και δυτικών επαρχιών. Παρά τη γενική προσμονή ότι ο Κωνσταντίνος θα έπαιρνε τον τίτλο του καίσαρα, ώστε να μπορέσει να διαδεχθεί αργότερα τον πατέρα του, ο Γαλέριος τον παρέκαμψε, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του δημιουργώντας συμμαχίες. Έτσι όρισε Καίσαρα της Ανατολής τον ανιψιό του Μαξιμίνο Δάια και το φίλο του Σεβήρο Καίσαρα στη Δύση. Ο Κωνσταντίνος παρέμεινε όμηρος του Γαλέριου.

Τον ίδιο χρόνο όμως (305) ο Κωνσταντίνος κατόρθωσε να αποσπάσει την άδεια του Γαλέριου να μεταβεί στη Δύση, πιθανόν προφασιζόμενος κάποια ασθένεια του Κωνστάντιου. Ο Κωνσταντίνος τότε έσπευσε να συναντηθεί με τον πατέρα του στην πόλη Αυγούστα των Τρεβήρων (σημ. Τριρ της Γερμανίας). Από εκεί, ο γιος συνόδευσε τον πατέρα του στη νικηφόρα εκστρατεία στη Βρετανία. Ο Κωνσταντίνος διακρίθηκε και κέρδισε την εμπιστοσύνη του Κωνστάντιου και το θαυμασμό του στρατού για τις εξαιρετικές διοικητικές και στρατηγικές του ικανότητες.

   Στις 25 Ιουλίου 306 μ.Χ., όταν ο Κωνστάντιος πέθανε, οι λεγεώνες στο Εβόρακο (Eboracum, σημερινό Γιορκ) ανακήρυξαν με ενθουσιώδεις εκδηλώσεις Αύγουστο τον Κωνσταντίνο. Οι επαρχίες που θα διοικούσε ήταν η Βρετανία και η Γαλατία. Από τη Βρετανία, ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στους Τρεβήρους, που παρέμεινε η έδρα της επικράτειάς του για τα επόμενα έξι χρόνια. Στη σύγχρονη πόλη της Τριρ τα αυτοκρατορικά λουτρά («Kaiserthermen») και η μονόκλιτη βασιλική (Basilika), η αίθουσα του θρόνου (Αula Ρalatina), μαρτυρούν ως τις μέρες μας για τη διαμονή του Κωνσταντίνου στην πόλη.

   Την ίδια περίοδο η Σύγκλητος και η Πραιτοριανή Φρουρά συμμάχησαν με το Μαξέντιο στη Ρώμη, γιο του Μαξιμιανού, και τον ανακήρυξαν αρχικά «πρίγκιπα» (princeps) και στη συνέχεια Αύγουστο. Ο Μαξέντιος ανακάλεσε τότε τον πατέρα του στο θρόνο και τον έχρισε συναυτοκράτορά του, για να εξασφαλίσει την υποστήριξή του. Το Νοέμβριο του 307 έλαβε στην Ανατολή τον τίτλο του Αυγούστου και ο Λικίνιος, έμπιστος φίλος του Γαλέριου.

   Ο Γαλέριος αρνήθηκε να αναγνωρίσει τον τίτλο του Αυγούστου στον Κωνσταντίνο, του παραχώρησε μόνο τον τίτλο του Καίσαρα. Ο Κωνσταντίνος όμως δεν ήταν διατεθειμένος να παραιτηθεί έτσι εύκολα από τις φιλοδοξίες του. Προσπάθησε λοιπόν να τον αποδεχθεί ο Γαλέριος. Για το σκοπό αυτό επιδίωξε να συγγενέψει με τους δύο αυτοκράτορες Μαξιμιανό και Μαξέντιο. Το 307 μ.Χ. χώρισε τη γυναίκα του Μινερβίνη (κατά άλλους, παλλακίδα του) με την οποία είχε αποκτήσει ένα γιο, τον Κρίσπο, και παντρεύτηκε στους Τρεβήρους την κόρη του Μαξιμιανού και αδερφή του Μαξέντιου, την όμορφη Φαύστα. Ο Γαλέριος δεν θεώρησε επαρκείς τις προϋποθέσεις αυτές και εξακολουθούσε να αναγνωρίζει στον Κωνσταντίνο τον τίτλο του Καίσαρα, όχι όμως και του Αυγούστου.

   Γενικά τα χρόνια αυτά σημαδεύτηκαν από μία εξαιρετική αναρχία, κατά την οποία όσοι είχαν λάβει τον τίτλο του Καίσαρα, έπειτα από την παραίτηση του Διοκλητιανού, αναγορεύτηκαν αργότερα Αύγουστοι και αναλώθηκαν σε αγώνες ο ένας εναντίον του άλλου. Τελικά παρέμειναν Αύγουστοι: ο Κωνσταντίνος στη Βρετανία και Γαλατία, ο Μαξιμιανός και ο Μαξέντιος στις επαρχίες της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Δυτικής Αφρικής, ο Λικίνιος στην επαρχία της Παννονίας, της Ραιτίας, της Δαλματίας, του Νωρικού, και της Βαλερίας, ο Μαξιμίνος στις νότιες ακτές της Μικράς Ασίας, στις ανατολικές ακτές της Μεσογείου, στην Αίγυπτο και στη Λιβύη, ο Γαλέριος σε ολόκληρη την Ανατολή (στην επικράτειά του περιλαμβανόταν και η σημερινή Ελλάδα). Έτσι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διαιρέθηκε σε πέντε αυτοκράτορες. Οι φιλοδοξίες του καθενός καθιστούσαν αναπόφευκτη μια μακρά περίοδο σκληρών και πολυμέτωπων συγκρούσεων, που θα έκριναν ποιος θα κυβερνούσε ως μονοκράτορας την αχανή αυτοκρατορία.

 

Ο Κωνσταντίνος και ο Μαξιμιανός

   Ο πρώτος που θέλησε να αντιμετωπίσει τον Κωνσταντίνο ήταν ο Μαξιμιανός, μέσα από μια σειρά δολοπλοκιών.

   Το 308 μ.Χ. ο γέρος αυτοκράτορας προσπάθησε να πείσει το γιο του Μαξέντιο να τον αναγνωρίσει ως «ύπατο Αύγουστο». Ο Μαξέντιος όμως αρνήθηκε και ο Μαξιμιανός προσπάθησε να εκθρονίσει το γιο του με τη βία, αλλά δεν τα κατάφερε.

Στα τέλη του 308, στη σύνοδο όλων των Αυγούστων στο Καρνούντο (Carnuntum) υπό τον παραιτηθέντα αυτοκράτορα Διοκλητιανό, ο Μαξιμιανός προσπάθησε να πείσει το Διοκλητιανό να ξαναφορέσει την πορφύρα, ώστε να συμβασιλεύσουν. Και πάλι όμως απέτυχε και μάλιστα ο Διοκλητιανός τον εξανάγκασε σε παραίτηση από τον τίτλο του Αυγούστου. Τότε ο Μαξιμιανός κατέφυγε στο γαμπρό του Κωνσταντίνο στη Γαλατία.

Ο Κωνσταντίνος καλοδέχτηκε το Μαξιμιανό και του απόδωσε όλες τις τιμές που άρμοζαν σε έναν τέως αυτοκράτορα. Γενικά φαίνεται πως του συμπεριφερόταν όπως ένας γιος σε πατέρα (όπως έχει προαναφερθεί, ο Κωνσταντίνος είχε παντρευτεί την κόρη του Μαξιμιανού Φαύστα). Ο Μαξιμιανός όμως εξακολουθούσε να ονειρεύεται την πορφύρα και σχεδίαζε να σφετεριστεί την εξουσία του Κωνσταντίνου.

   Η ευκαιρία παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 310, κατά τη διάρκεια μιας εξέγερσης των Φράγκων. Ο Κωνσταντίνος με ένα τμήμα του στρατού του αναχώρησε για να καταστείλει την εξέγερση. Τότε ο Μαξιμιανός διέδωσε πως τάχα ο Κωνσταντίνος σκοτώθηκε σε κάποια μάχη, αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας και προσπάθησε με χρήματα να εξασφαλίσει την πίστη των στρατιωτών στο πρόσωπό του. Εμπιστεύτηκε όμως τα σχέδια αυτά στην κόρη του κι εκείνη κατόρθωσε να ειδοποιήσει των Κωνσταντίνο.

Ο Κωνσταντίνος τότε, τον Ιούλιο 310, έσπευσε νότια και κατέλαβε την Αρελάτη (σημ. Αρλ), για να εμποδίσει τον Μαξιμιανό να οργανώσει καλά την άμυνά του. Ο Μαξιμιανός κλείστηκε στα τείχη της Μασσαλίας. Ο Κωνσταντίνος πολιόρκησε και κατέλαβε την πόλη και αιχμαλώτισε το Μαξιμιανό. Για χάρη όμως της Φαύστας συγχώρεσε τον πεθερό του, του αφαίρεσε όμως την πορφύρα και τις τιμές που αποδίδονταν σε αυτοκράτορες.

   Φαίνεται όμως ότι ο Μαξιμιανός δεν μπορούσε να εννοήσει ότι η εποχή της δύναμής του είχε παρέλθει. Έτσι προσπάθησε να δολοφονήσει τον Κωνσταντίνο, ενώ εκείνος κοιμόταν. Για άλλη μια φορά ενέπλεξε τη Φαύστα στις δολοπλοκίες του, προφανώς αγνοώντας το ρόλο που είχε παίξει η κόρη του στην αποτυχία του πρώτου σχεδίου. Εκείνη και πάλι προτίμησε τον άντρα της από τον πατέρα της και αποκάλυψε τα πάντα στον Κωνσταντίνο. Ο Μαξιμιανός συνελήφθη και λίγο καιρό αργότερα βρέθηκε απαγχονισμένος στο δωμάτιό του.

   Ο Κωνσταντίνος υποστήριζε σταθερά ότι ο πεθερός του αυτοκτόνησε, ενώ ο Μαξέντιος, ο γιος του Μαξιμιανού, κατηγορούσε τον Κωνσταντίνο για το θάνατο του πατέρα του. Οι ιστορικοί θεωρούν πάρα πολύ πιθανό να ήταν η Φαύστα εκείνη που παρακίνησε τον Κωνσταντίνο να εκτελέσει τον πατέρα της, κρίνοντας από τη στάση που τήρησε απέναντι στο Μαξιμιανό και τον Κωνσταντίνο.

 

Η μάχη της Μιλβίας γέφυρας, 28 Οκτωβρίου 312 μ.Χ.

   Την ίδια περίοδο που ο Κωνσταντίνος αντιμετώπιζε το Μαξιμιανό, οι υπόλοιποι Αύγουστοι στην Ανατολή αλληλοεξοντώθηκαν σε εμφύλιους πολέμους. Αυτοί που παρέμειναν στην εξουσία ήταν ο Μαξέντιος, ο οποίος κατείχε την Ιταλία και την Αφρική, ο Λικίνιος που διοικούσε όλα τα ανατολικά τμήματα και βέβαια ο Κωνσταντίνος στη Δύση, ο οποίος το 310 προσάρτησε και την Ισπανία στα εδάφη του, αποσπώντας την από το Μαξέντιο.

   Ο Μαξέντιος, έχοντας επιβιώσει από τις επιβουλές του πατέρα του Μαξιμιανού, την εξέγερση του Λεύκιου Δομίτιου Αλεξάνδρου, επιτρόπου της Αφρικής, και τις εναντίον του εκστρατείες των Αυγούστων Σεβήρου και Γαλέριου, θεωρούσε ότι ο επόμενος αντίπαλος που θα αντιμετώπιζε ήταν ο Αύγουστος της Ανατολής Λικίνιος. Για να είναι έτοιμος σε μια επικείμενη επίθεση, ο Μαξέντιος άρχισε να οχυρώνει την περιοχή της Ραιτίας. Γρήγορα όμως συνειδητοποίησε ότι ο κύριος αντίπαλός του ήταν ο Κωνσταντίνος, ο οποίος ήθελε να εξουδετερώσει το Μαξέντιο, ώστε να παραμείνει απόλυτος κύριος της Δύσης.

   Ο Μαξέντιος σχεδίαζε να εισβάλει αιφνιδιαστικά στη Γαλατία, ο Κωνσταντίνος όμως τον πρόλαβε, συγκέντρωσε στρατό, πέρασε τις Άλπεις και εισέβαλε στην Ιταλία την άνοιξη του 312. Νίκησε εύκολα στρατιωτικές μονάδες στο Πεδεμόντιο και άρχισε να κινείται νότια. Κατέλαβε τη Βερόνα και την Ακυληία (πόλεις της βόρειας Ιταλίας). Το Σεπτέμβριο του 312, πραγματοποίησε θριαμβευτική είσοδο στα Μεδιόλανα και στη συνέχεια κινήθηκε προς τη Ρώμη, για να δώσει την αποφασιστική μάχη. Στην πορεία αυτή ενίσχυσε το στρατό του στρατολογώντας από τους ντόπιους πληθυσμούς, χωρίς να προβαίνει σε διακρίσεις μεταξύ εθνικών και χριστιανών. Η συμπεριφορά αυτή αναπτέρωσε το ηθικό των χριστιανών, καθώς την θεώρησαν ενδεικτική της στάσης που θα κρατούσε ο νέος αυτοκράτορας έναντι του Χριστιανισμού και των πιστών του, αν και ο ίδιος ήταν ακόμη πιστός στους θεούς της Ρώμης.

 

«Η μεταστροφή του Κωνσταντίνου» του Ρούμπενς

Άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μάχη που επρόκειτο να δοθεί και που θα έμενε στην ιστορία ως η μάχη της Μιλβίας γέφυρας, είναι το περίφημο όραμα του Κωνσταντίνου, την παραμονή της μεγάλης σύγκρουσης: ο φωτεινός σταυρός, που σχηματιζόταν με τα ελληνικά γράμματα Χ-Ρ, με την επιγραφή «Εν τούτω νίκα» (στα λατινικά: in hoc signo vinces). Ο χριστιανός ρήτορας Λακτάντιος, ο οποίος ήταν δάσκαλος του πρωτότοκου γιου του Κωνσταντίνου Κρίσπου, συνεπώς είχε στενές σχέσεις με την αυτοκρατορική οικογένεια, αναφέρει ότι το όραμα του Κωνσταντίνου ήταν ενύπνιο. O Ευσέβιος παρατηρεί μόνο ότι ξεκινώντας ο Κωνσταντίνος να σώσει τη Ρώμη, «προσευχήθηκε στο Θεό του ουρανού και για τον Λόγο του, τον Ιησού Χριστό».[3] Εικοσιπέντε χρόνια αργότερα, ένα άλλο έργο που κακώς αποδίδεται στον Ευσέβιο [4] «Τα εις βίον Κωνσταντίνου» περιγράφει με ιδιαίτερη έμφαση το γεγονός ως αληθινό όραμα, το οποίο εμφανίστηκε στο μεσημεριάτικο ουρανό και το είδαν και οι στρατιώτες. Μάλιστα συνεχίζει την αφήγησή του λέγοντας ότι το άλλο βράδυ, στη συνέχεια του θείου οράματος, εμφανίστηκε ο Χριστός στον Κωνσταντίνο και τον πρόσταξε να βάλει το σταυροειδές σύμπλεγμα ως έμβλημα στις ασπίδες των λεγεώνων του. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος απέφευγε να μιλάει για την εμπειρία του αυτή, δε δίσταζε όμως να αποδίδει την τελική επικράτησή του στη βούληση του Θεού των Χριστιανών.[εκκρεμεί παραπομπή] Στην αψίδα που έστησε το 315 σε ανάμνηση τις νίκης του χάραξε ότι η νίκη ήταν καρπός θείας εμπνεύσεως.

   Ιστορικοί της εποχής μας προσπάθησαν να ερμηνεύσουν επιστημονικά το όραμα του μέγα Κωνσταντίνου, χρησιμοποιώντας την ψυχολογία και την αστρονομία. Έτσι, ίσως ο Κωνσταντίνος να μην μπορούσε να καταλάβει τη δεδομένη στιγμή ότι από την έκβαση της μάχης θα κρινόταν η πορεία της Ευρώπης και του κόσμου, οπωσδήποτε όμως συνειδητοποιούσε πόσο αποφασιστική ήταν η επερχόμενη σύγκρουση για τη μονοκρατορία του ίδιου, στην οποία στόχευε. Άλλωστε, όσο άπειρος κι αν ήταν στον πόλεμο ο Μαξέντιος, ο Κωνσταντίνος δεν μπορούσε να παραβλέψει ότι στο παρελθόν είχε κατορθώσει να νικήσει τις δυνάμεις του Γαλέριου και του Σεβήρου. Επιπλέον, το χριστιανικό στοιχείο στις λεγεώνες του ήταν πια δυναμικό και αυτό ήταν δηλωτικό των διαθέσεων του απέναντι στη χριστιανική διδασκαλία, αλλά και των προσωπικών του αναζητήσεων. Μέσα σε αυτό το ψυχολογικό πλαίσιο, φορτισμένο από την αγωνία για την έκβαση της μάχης, θα πρέπει ίσως να κατανοηθεί το όραμα.

   Άλλοι ιστορικοί, παρακολουθώντας τα πορίσματα της αστρονομίας, παρατήρησαν ότι οι θέσεις των πλανητών τη δεδομένη ημέρα σχημάτιζαν ένα Χ και ένα Ρ σε σταυροειδή ανάπτυξη. Γι' αυτό και πιστεύουν ότι το όραμα ο Κωνσταντίνος το είδε βράδυ, προσεγγίζουν δηλαδή την αναφορά του Λακτάντιου. Εξυπακούεται βέβαια ότι για την Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία τιμάει τον Κωνσταντίνο ως άγιο και ισαπόστολο, το όραμα ήταν αληθινό και είχε θεία προέλευση: «Του σταυρού Σου τον τύπον εν ουρανώ θεασάμενος και ως ο Παύλος την κλήσιν ουκ εξ ανθρώπων δεξάμενος...» ακούν οι χριστιανοί στους ναούς, τη μέρα γιορτής του Κωνσταντίνου.

   Όποια και να είναι η αλήθεια, γεγονός είναι ότι ο Κωνσταντίνος είδε ή βίωσε «κάτι», το οποίο τον ώθησε να λάβει μια ιστορική και πρωτάκουστη για τα δεδομένα της εποχής απόφαση: Οι ρωμαϊκές λεγεώνες, όταν οδηγούνταν στις μάχες, είχαν μπροστά τους προπορευόμενα τα αγάλματα των πατρώων θεών. Ο Κωνσταντίνος διέταξε τα αγάλματα αυτά να αντικατασταθούν από ένα κόκκινο ύφασμα στη μέση του οποίου ήταν κεντημένο το σύμπλεγμα των γραμμάτων Χ και Ρ, όπως τον είδε στο όραμά του. Το ύφασμα αυτό αποτελούσε το καινούργιο έμβλημα του αυτοκράτορα και έμεινε γνωστό ως λάβαρο (labarum). Το σύμπλεγμα Χ και Ρ («χριστόγραμμα») μπήκε και στις ασπίδες των στρατιωτών. Οι χριστιανοί στρατιώτες αναθάρρησαν από τη διαταγή του αυτοκράτορά τους. Αργότερα ο Κωνσταντίνος έβαλε το σταυροειδές σύμβολο και στο στέμμα του. Μόνο στα νομίσματα της εποχής δεν εμφανίζεται.

   Τελικά οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν στις 28 Οκτωβρίου 312 μ.Χ. στη Saxa Rubra, επάνω στη Φλαμινία οδό και κοντά στη Μιλβία γέφυρα του ποταμού Τίβερη. Ο Μαξέντιος αρχικά είχε αποφασίσει να κλειστεί στα ισχυρά τείχη της Ρώμης και να υποχρεώσει τις δυνάμεις του Κωνσταντίνου να αναλωθούν σε πολιορκία. Όμως άλλαξε γνώμη και αποφάσισε να αντιμετωπίσει ανοιχτά τον αντίπαλό του. Στη μάχη που ακολούθησε οι Πραιτοριανοί του Μαξέντιου προέβαλαν σθεναρή αντίσταση. Όμως η άριστη στρατηγική του Κωνσταντίνου, ο εξαιρετικός προγραμματισμός των κινήσεων του ιππικού και ο ενθουσιασμός των στρατιωτών, κυρίως των χριστιανών, που καταλάβαιναν ότι από τη μάχη αυτή εξαρτάτο το μέλλον της θρησκείας τους, αποδεκάτισαν το στρατό του Μαξέντιου.

   Ο ίδιος ο Μαξέντιος πνίγηκε με πολλούς άλλους στρατιώτες στον Τίβερη. Κατά διαταγή του Κωνσταντίνου το πτώμα του ανασύρθηκε και, αφού αποκεφαλίστηκε, το κεφάλι του καρφώθηκε σε ένα παλούκι και περιφέρθηκε στους δρόμους της Ρώμης. Ο Μαξέντιος ήταν αδερφός της γυναίκας του Κωνσταντίνου, της Φαύστας. Δεν γνωρίζουμε την αντίδραση της Φαύστας στη βίαιη αυτή πράξη του συζύγου της εις βάρος του αδερφού της. Το γεγονός είναι πως από τη μέρα που παντρεύτηκαν ποτέ ο Κωνσταντίνος δεν απόσυρε την εύνοιά του από τη Φαύστα ούτε και ανακάλεσε σε οποιαδήποτε περίσταση τις τιμές που της απέδιδε, μέχρι τουλάχιστον την τραγική κατάληξη του συζυγικού τους βίου.

   Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των εποχών. Με τη νίκη του ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης. Οι διώξεις κατά του Χριστιανισμού σταμάτησαν και τώρα πια ο ίδιος ο αυτοκράτορας προστάτευε έμπρακτα τη νέα θρησκεία, οι οπαδοί της οποίας μέχρι πριν λίγα χρόνια υφίσταντο διωγμούς. Τα ευνοϊκά μέτρα που έλαβε υπέρ του Χριστιανισμού είχαν ως αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση των Χριστιανών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, καθώς σε μια περίοδο είκοσι ετών μετά την έναρξη του 4ου αιώνα, οπότε και επικρατούσαν αριθμητικά οι παγανιστές, οι Χριστιανοί αυξήθηκαν ως το σημείο να αποτελούν πιθανώς το μισό του συνολικού πληθυσμού.[5] Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος, έπειτα από την εμπειρία που είχε την παραμονή της μάχης, άρχισε να ενδιαφέρεται προσωπικά για τα διδάγματα του Χριστιανισμού.

   Η σημασία της μάχης αυτής και το όραμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου δεν άφησαν ασυγκίνητη την τέχνη. Ζωγράφοι όπως ο Ραφαήλ και o Ρούμπενς φιλοτέχνησαν πίνακες που θέμα τους είχαν τη μάχη και το όραμα. Tο όραμα κατέχει σημαντική θέση και στην τέχνη της Ορθόδοξης Εκκλησίας και αγιογραφείται στις εικόνες με τον Μεγάλο Κωνσταντίνο.

 

Το διάταγμα των Μεδιολάνων, Φεβρουάριος 313 μ.Χ.

Επικεφαλής του μνημειακού χάλκινο άγαλμα του Κωνσταντίνος ο Μέγας, Μουσεία Καπιτωλίου - Παλάτι των Συγκλητικών (Palazzo dei Conservatori) στη Ρώμη.

Το Φεβρουάριο του 313 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος συνάντησε στα Μεδιόλανα της Ιταλίας (σημερινό Μιλάνο) τον Αύγουστο Λικίνιο. Κατά τη συνάντηση αυτή ελήφθησαν αποφάσεις για την κοινή πολιτική στα θρησκευτικά θέματα. Κάτι τέτοιο ήταν απαραίτητο για να επέλθει η εσωτερική ειρήνευση στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ύστερα από αιώνων διωγμούς για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις.

   Σύμφωνα με τις αποφάσεις των Μεδιολάνων, κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία και η θρησκευτική ελευθερία. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε για τον Χριστιανισμό, ο οποίος καθίστατο θρησκεία επιτρεπτή και νόμιμη για τους Ρωμαίους πολίτες και οι χριστιανοί μπορούσαν ελεύθεροι να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Όμως ο Χριστιανισμός δεν αναγνωριζόταν ως επίσημη και προστατευόμενη θρησκεία της αυτοκρατορίας.

   Τα θεσπίσματα αυτά έχει καθιερωθεί εσφαλμένα να αποκαλούνται διάταγμα των Μεδιολάνων. Στην πραγματικότητα δεν έλαβαν τη μορφή επίσημου αυτοκρατορικού διατάγματος. Η νεότερη έρευνα έχει δείξει [εκκρεμεί παραπομπή] ότι οι δύο αυτοκράτορες ουσιαστικά ενεργοποιούσαν παλαιότερες αποφάσεις, οι οποίες δεν είχαν τεθεί σε ισχύ.[6] Το πρωτότυπο του εγγράφου δεν έχει διασωθεί, αλλά έχει διασωθεί ένα λατινικό διάταγμα που έστειλε ο Λικίνιος στον έπαρχο της Νικομήδειας[4] για την εφαρμογή των αποφάσεων, προκειμένου να κερδίσει τη συμπάθεια των χριστιανών υπηκόων του. Το κείμενο αυτό διασώθηκε με το χαρακτηρισμό «διάταγμα των Μεδιολάνων» και ο τίτλος αυτός ταυτίστηκε με το κείμενο των από κοινού ειλημμένων αποφάσεων του Κωνσταντίνου και του Λικίνιου.[7][8]

   Στη Δύση ο Κωνσταντίνος δεν περιορίστηκε στη θεωρητική θεσμοθέτηση του Χριστιανισμού, αλλά προστάτευσε έμπρακτα τις χριστιανικές κοινότητες με οικονομικές επιχορηγήσεις, επιστροφή των δημευμένων τόπων λατρείας και των κτημάτων των χριστιανών πολιτών, την απαλλαγή του κλήρου από τα δημόσια βάρη, κ.ά. Τα μέτρα αυτά κατέστησαν ιδιαίτερα προσφιλή τον Κωνσταντίνο στους χριστιανούς, ακόμη και στην Ανατολή, στην επικράτεια του Λικίνιου.

Αφού υπόγραψαν τις αποφάσεις για τη θρησκευτική πολιτική που θα ακολουθούσαν και τη μεταξύ τους συμμαχία, ο Κωνσταντίνος πάντρεψε τη δεκαοχτάχρονη αδερφή του Κωνσταντία με το Λικίνιο, που το 313 ήταν 45 χρονών. Έτσι επισφραγίστηκε μια εύθραυστη ειρήνη, στην οποία οι δύο αντίπαλοι οδηγήθηκαν από την ανάγκη των δεδομένων περιστάσεων και όχι από αμοιβαία καλή θέληση.

 

Η σύγκρουση με το Λικίνιο

Τον Ιούνιο του 313 ο Λικίνιος νίκησε τον ανιψιό του Γαλέριου Μαξιμίνο Δάια, ο οποίος είχε ακόμη στην κατοχή του ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας, σε αποφασιστική μάχη ανατολικά της Αδριανούπολης. Ο Μαξιμίνος αυτοκτόνησε και ο Λικίνιος ως απόλυτος πλέον άρχοντας της Ανατολής αναζητούσε ευκαιρία να αναμετρηθεί με τον Κωνσταντίνο.

   Η αφορμή δεν άργησε να δοθεί, μόλις ένα χρόνο έπειτα από τις συμφωνίες που είχαν υπογραφεί. Ο Λικίνιος συμμάχησε με τον Βασιανό και τη σύζυγό του Αναστασία, ετεροθαλή αδερφή του Κωνσταντίνου εις βάρος του τελευταίου. Ο Κωνσταντίνος δεν άφησε βέβαια την ευκαιρία να χαθεί, αφού και ο ίδιος εποφθαλμιούσε την εξουσία του Λικίνιου και επιθυμούσε τον πόλεμο μαζί του.

   Οι στρατοί τους συγκρούστηκαν στην πόλη Κίβαλι της Παννονίας στις 8 Οκτωβρίου 314 μ.Χ. Η μάχη έμεινε γνωστή ως bellum Cibalense και έληξε με πύρρεια νίκη του Κωνσταντίνου. Οι δυνάμεις και των δύο αντιπάλων είχαν αναλωθεί στις κοπιαστικές εκστρατείες του προηγούμενου έτους και οι αντοχές των στρατιωτών τους είχαν φτάσει στο όριο. Οι δύο αυτοκράτορες δεν είχαν άλλη επιλογή από την επιστροφή στα εδάφη τους, προκειμένου να θεραπεύσουν τις πληγές τους σε ανθρώπινο δυναμικό.

Στο διάστημα αυτής της ανακωχής, ο Κωνσταντίνος από τους Τρεβήρους και ο Λίκινιος από το Σίρμιον, παράλληλα με τις υπόλοιπες δραστηριότητές τους, ετοιμάζονταν για την επόμενη αναμέτρηση.

   Ο Κωνσταντίνος στη Ρώμη γιόρτασε τη δέκατη επέτειό του από την ανακήρυξή του σε Αύγουστο (τα decennalia του). Η περίφημη αψίδα του Κωνσταντίνου ήταν ήδη έτοιμη για την περίσταση. Οι γιορτές περιλάμβαναν όλες τις καθιερωμένες εκδηλώσεις, όμως ο Κωνσταντίνος δεν θυσίασε προσωπικά στους θεούς της Ρώμης κι αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο στους εθνικούς της αιώνιας πόλης.

   Αφού ολοκληρώθηκαν τα decennalia, ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στους Τρεβήρους, όπου παρέμεινε την άνοιξη και το καλοκαίρι του 316 και ετοιμαζόταν πυρετωδώς για τον επερχόμενο πόλεμο με το Λικίνιο. Και ο Λικίνος όμως ενεργούσε αναλόγως. Είχε ανασυγκροτήσει πλήρως τις δυνάμεις του και είχε ανακηρύξει έναν Ιλλυριό στρατηγό, τον Ουάλη, καίσαρα. Τον Δεκέμβριο του 316 ο Κωνσταντίνος βρισκόταν στη Σερδική (σημερινή Σόφια της Βουλγαρίας).

   Οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν κάποια στιγμή ανάμεσα στην 1 Δεκεμβρίου 316 και στις 28 Φεβρουαρίου 317 στη Θράκη. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν αμφίρροπο και ο Κωνσταντίνος προτίμησε να υπογράψει συμφωνία με τον Λικίνιο. Παρέμενε όμως σε θέση ισχύος κι έτσι επέβαλε τους όρους του.

   Την 1 Μαρτίου 317 ο Κωνσταντίνος εισήλθε θριαμβευτικά στη Σερδική, όπου υπογράφτηκε η concordia Augustorum (η συμφωνία των Αυγούστων). Χάρη στην παρέμβαση της Κωνσταντίας, η οποία ήταν αφοσιωμένη στο Λικίνιο, ταυτόχρονα όμως είχε και την ιδιαίτερη εύνοια του αδερφού της, ο Αύγουστος της Ανατολής διατήρησε το θρόνο του. Υποχρεώθηκε όμως να παραχωρήσει στον Κωνσταντίνο την Παννονία και τη Μοισία, καθώς και να εκτελέσει τον Ουάλη. Ακόμη, ανακηρύχθηκαν καίσαρες ο δωδεκάχρονος γιος του Κωνσταντίνου από τη Μινερβίνη Κρίσπος, ο πρωτότοκος γιος του από τη Φαύστα Κωνσταντίνος Β' (που ήταν μόλις επτά μηνών βρέφος), και ο γιος του Λικίνιου και της Κωνσταντίας Λικινιανός (μωρό 20 μηνών).

   Ακολούθησε μια περίοδος λεπτής ισορροπίας. Ο Λικίνιος ενίσχυσε το στρατό του και συσσώρευσε τεράστιους θησαυρούς. Σύντομα οι παλιές εντάσεις και οι αμοιβαίες υποψίες βγήκαν στην επιφάνεια. Από το 320 οι χριστιανοί υπήκοοι του Λικινίου έδειχναν απροκάλυπτα μεγάλη αφοσίωση και συμπάθεια στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου. Ο Λικίνιος, φοβούμενος αυτά τα συναισθήματα, εξαπέλυσε επτά χρόνια μετά το διάταγμα των Μεδιολάνων που ο ίδιος εξέδωσε, ήπιο διωγμό εναντίον τους. Ο διωγμός αυτός βαθύτερο στόχο είχε να εξοργίσει τον Κωνσταντίνο, ώστε να αρχίσει πρώτος τις εχθροπραξίες. Ο Λικίνιος γνώριζε ότι ο αυτοκράτορας της Δύσης προστάτευε το Χριστιανισμό και υποπτευόταν ότι και ο ίδιος είχε ασπαστεί τη νέα θρησκεία, αρνούμενος τις ρωμαϊκές θεότητες.

   Με τελική αφορμή τις εξεγέρσεις των Σαρματών και των Γότθων στα 321, ο Κωνσταντίνος εισέβαλε στην επικράτεια του Λικίνιου, προφασιζόμενος την καταστολή των επαναστατών. Ο Λικίνιος θεώρησε ότι ο Κωνσταντίνος παραβίασε τη συνθήκη που είχαν υπογράψει.

   Ο πόλεμος ξέσπασε το 324. Στις 3 Ιουλίου ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο σε αποφασιστική μάχη στην Αδριανούπολη. Ο Λικίνιος οχυρώθηκε στην πόλη του Βυζαντίου, όπου πολιορκήθηκε από τον αντίπαλό του. Στη θάλασσα ο στόλος του Κωνσταντίνου με επικεφαλής το γιο του Κρίσπο νίκησε ολοκληρωτικά στον Ελλήσποντο το στόλο του Λικινίου, που τελούσε υπό τις εντολές του Άβαντου. Έχοντας χάσει κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού, ο Λικίνιος εγκατέλειψε το Βυζάντιο και πορεύτηκε προς τη Χρυσούπολη της Μικράς Ασίας. Εκεί ηττήθηκε για άλλη μια φορά από τις ενωμένες δυνάμεις του Κωνσταντίνου και του Κρίσπου, στις 18 Σεπτεμβρίου. Ο Λικίνιος, μετά από την οριστική αυτή ήττα, κατέφυγε στη Νικομήδεια, όπου και συνελήφθη.

   Για ακόμη μια φορά οι ικεσίες της Κωνσταντίας προς τον αδερφό της έσωσαν τη ζωή του Λικίνιου. Ως απλός πολίτης τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό στη Θεσσαλονίκη. Λίγους μήνες αργότερα όμως καταδικάστηκε σε θάνατο, επειδή ο Κωνσταντίνος φοβήθηκε τις φήμες ότι ο Λικίνιος ήρθε σε μυστικές συμφωνίες με τους Γότθους προκειμένου να ανακτήσει το θρόνο του. Λίγο μετά ο Κωνσταντίνος διέταξε και την εκτέλεση του ενδεκάχρονου Λικινιανού, του γιου του Λικίνιου, αθετώντας τις υποσχέσεις του στην Κωνσταντία.

 

Ο Κωνσταντίνος ήταν πια ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης ολόκληρης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

324 - 337 μ.Χ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 325: Αρχίζει η κατασκευή της νέας πρωτεύουσας (Κωνσταντινούπολη) στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου, αποικίας των Μεγαρέων.
  • 326 ή 327: Ο Κωνσταντίνος εκτελεί τη γυναίκα του Φαύστα.
  • 330: Εγκαινιάζεται η Κωνσταντινούπολη. Για τη διακόσμηση της πόλης χρησιμοποιήθηκαν μνημεία της Ρώμης, της Αθήνας, της Αλεξάνδρειας της Εφέσου και της Αντιόχειας[4]
  • 337 μ.Χ: Θάνατος του Κωνσταντίνου στη Νικομήδεια. Το λείψανό του μεταφέρεται αργότερα και θάβεται στο Ναό των Αποστόλων, στην Κωνσταντινούπολη.

 

Ο Κωνσταντίνος και ο Χριστιανισμός

Ένα πολυσυζητημένο και μελετημένο υπό ποικίλα πρίσματα κεφάλαιο της ζωής και της πολιτικής του Κωνσταντίνου είναι η σχέση του με το Χριστιανισμό. Έχει ήδη προαναφερθεί ότι ο Κωνσταντίνος αξιοποίησε χωρίς διακρίσεις τους χριστιανούς στο στρατό του, εφάρμοσε στην επικράτειά του την αρχή της ανεξιθρησκίας και προστάτεψε έμπρακτα τις χριστιανικές κοινότητες με διάφορους τρόπους (βλ. Υποκεφάλαιο 3.4: "Το διάταγμα των Μεδιολάνων, Φεβρουάριος 313 μ.Χ."). Έχει λεχθεί ότι ο Κωνσταντίνος επέλεξε την ανοχή προς τον Χριστιανισμό ώστε να ενδυναμωθεί η εσωτερική συνοχή του ρωμαϊκού κράτους, το οποίο είχε επί 60 έτη μια πολύπλευρη κρίση.[9][εκκρεμεί παραπομπή].

   Το πρώτο διάταγμα που ευνοούσε τον χριστιανισμό εκδόθηκε το 311 από τον Γαλέριο, που υπήρξε ένας από τους πιο άγριους διώκτες του. Το διάταγμα αυτό αναγνώριζε το νόμιμο δικαίωμά τους να υπάρχουν. «Οι Χριστιανοί», έγραφε το διάταγμα, «μπορούν να υπάρχουν και να συναθροίζονται, εφόσον δεν κάνουν τίποτε το αντίθετο προς το κοινό καλό, και υποχρεούνται να προσεύχονται στον Θεό τους για το καλό μας, το καλό της πολιτείας και το δικό τους».

   Από τα διάφορα μέτρα που θέσπισε μεγαλύτερη σημασία για τους χριστιανούς είχαν η επιστροφή της δημευμένης περιουσίας τους κατά τις περιόδους των διωγμών και το δικαίωμα που αποκτούσαν να αυξήσουν αυτή την περιουσία. Ο κάθε άνθρωπος επίσης θα μπορούσε πια να κληροδοτήσει την ιδιοκτησία του στην Εκκλησία, η οποία πάλι αποκτούσε το δικαίωμα της κληρονομιάς. Έτσι αναγνωριζόταν και η νομική υπόσταση της κάθε χριστιανικής κοινότητας. Ακόμη ο Κωνσταντίνος ενίσχυσε την ηθική θέση που είχαν οι επίσκοποι στις κοινωνίες τους. Τους παραχώρησε το δικαίωμα να επιλύουν τις ιδιωτικές διαφορές του ποιμνίου τους, όχι με την ιδιότητα του δικαστή, αλλά περισσότερο ως διαιτητές. Οι αποφάσεις των επισκοπικών δικαστηρίων αναγνωρίζονταν από το κράτος, ακόμη και για θέματα μη εκκλησιαστικά. Η επισκοπική δικαιοδοσία, όπως λεγόταν, ήταν μία ευνοϊκή για τους Χριστιανούς θεσμοθέτηση, αφού οι Χριστιανοί είχαν πολύ μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους επισκόπους από ότι στους δικαστές τις πολιτείας. Επίσης οι επίσκοποι απαλλάχτηκαν από όλες τις δημόσιες υποχρεώσεις και τα οικονομικά βάρη που τους αντιστοιχούσαν. Επιπλέον μέτρα ήταν η απαγόρευση της εργασίας την Κυριακή, καθώς και σε άλλες μεγάλες κατά τους Χριστιανούς γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα. Ιδιαίτερα σημαντικές ήταν οι αυτοκρατορικές χορηγίες, με τις οποίες ανεγέρθηκαν χριστιανικοί ναοί. Μεταξύ αυτών των ναών είναι και οι χριστιανικοί ναοί της Ανάστασης, της Γέννησης και του Όρους των Ελαιών στους χριστιανικούς Αγίους Τόπους.

   Με όλα αυτά τα θεσπίσματα, και παρόλο που ο ίδιος ήταν κατηχούμενος στο Χριστιανισμό, ο Κωνσταντίνος διατήρησε το αξίωμα τού pontifex maximus της κύριας θεότητας του ρωμαϊκού κράτους, του Δία, που αποτελούσε το ανώτατο αξίωμα της αυτοκρατορικής θρησκείας που ασκούσε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας. Κατά τη διάρκεια της ζωής του χρησιμοποιούσε τις εκφράσεις «Ημέρα του Ήλιου» (Dies Solis) και «Ανίκητος Ήλιος» (Sol Invictus). Είναι δε βέβαιο ότι ο Κωνσταντίνος υπήρξε υποστηρικτής της λατρείας του Ήλιου, έχοντας κληρονομήσει την αφιέρωση του αυτή στον Ήλιο από την οικογένειά του.[4] Δεν στέρησε τους οπαδούς της αρχαίας θρησκείας από τα δικαιώματά τους ούτε έπαψε παράλληλα να στηρίζει την παραδοσιακή θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Για παράδειγμα, σεβάστηκε τα προνόμια που είχαν δοθεί στις Εστιάδες παρθένες, το κράτος εξακολουθούσε να καλύπτει τα έξοδα για τις διάφορες γιορτές και τελετές των εθνικών, στα νομίσματα παρέμειναν για αρκετά χρόνια τα συναφή σύμβολα, ενώ αναφέρεται ότι ίδρυσε ακόμη και ναούς για τους πιστούς της ρωμαϊκής λατρείας.

   Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία οι πληροφορίες πως ο Κωνσταντίνος κατέστρεψε ναούς της παραδοσιακής θρησκείας δεν ευσταθούν και δεν μπορούν να εξακριβωθούν με βεβαιότητα ούτε από τα ιστορικά γεγονότα ούτε από την πολιτική σκέψη του Κωνσταντίνου. Επιπλέον, είναι σημαντικό το γεγονός ότι στα χρόνια του Κωνσταντίνου ο Χριστιανισμός μπορεί να είχε εξαπλωθεί σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όμως οι εθνικοί εξακολουθούσαν να αποτελούν την πλειονότητα των κατοίκων της. Δεν θα μπορούσε λοιπόν ο αυτοκράτορας να στραφεί εναντίον των υπηκόων του τόσο απροκάλυπτα. Άλλωστε, ακόμη και μέσα στην αυτοκρατορική οικογένεια η γυναίκα του και ο γιος του παρέμεναν πιστοί στους θεούς της Ρώμης. Ακόμη, το πρωταρχικό κίνητρο του Κωνσταντίνου, όταν νομιμοποίησε το Χριστιανισμό, ήταν η ομόνοια μεταξύ των πολιτών. Θα ήταν λοιπόν ενάντια στην πολιτική του να ξεκινήσει καινούργιο κύκλο αντιπαραθέσεων και διωγμών, αυτή τη φορά σε βάρος των ειδωλολατρών.

Οι κατεδαφίσεις αρχαίων ναών που πρέπει να διέταξε είναι αυτές στα Ιεροσόλυμα, όπου κατεδαφίστηκε ο ναός της Αφροδίτης από το λόφο του Γολγοθά, για να κτιστεί ο ναός της Ανάστασης. Αυτοί οι τόποι όμως είχαν αποσυνδεθεί πλήρως από τη ρωμαϊκή λατρεία και είχαν χαρακτηριστεί ως άγιοι και θεοβάδιστοι για τους χριστιανούς, ιδιαίτερα ύστερα από τις εκτεταμένες ανασκαφές που διεξήγαγε η Ελένη, συνεπώς σε αυτούς αποδόθηκαν[εκκρεμεί παραπομπή]. Ακόμη, έκλεισε θρησκευτικά κέντρα ηθικά επιλήψιμων θεοτήτων, όπως της Αστάρτης και απαγόρευσε την τέλεση νυχτερινών και μυστικών θυσιών, καθώς αυτές δεν μπορούσαν να ελεγχθούν για τα δρώμενα που επιτελούσαν οι συμμετέχοντες σε αυτές. Αγάλματα και αρχιτεκτονικά μέλη ειδωλολατρικών ναών λεηλατήθηκαν από τους ναούς και μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για τον καλλωπισμό της από τον Κωνσταντίνο.

   Ο Κωνσταντίνος, ακολουθώντας τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του πατέρα του, είχε υιοθετήσει τον ενοθεϊσμό, την πίστη δηλαδή σε έναν υπέρτερο θεό και στην ύπαρξη άλλων μικρότερων θεοτήτων. Λάτρευε ως ύψιστο θεό το θεό Ήλιο (Απόλλωνα) και τη θεά Νίκη με σαφή συγκρητισμό, με ανάμειξη δηλαδή στοιχείων από την αρχαία ελληνική θρησκεία και από ανατολικές θρησκείες. Το πέρασμα από τον ενοθεϊσμό στο μονοθεϊσμό δεν θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Ίσως ο Κωνσταντίνος δυσκολεύτηκε να υποτάξει την ορμητική του προσωπικότητα στο ασκητικό και συγχωρητικό πνεύμα του Χριστιανισμού.[εκκρεμεί παραπομπή] Η αποδοχή του Χριστιανισμού από τον Κωνσταντίνο πρέπει να θεωρηθεί όχι ως γεγονός που έλαβε χώρα εν μιά νυκτί, αλλά μάλλον ως μια πορεία ζωής που ολοκληρώθηκε με τη βάπτισή του την ημέρα του θανάτου του.

   Εξαιρετικής σημασίας είναι το γεγονός πως με τον Κωνσταντίνο πραγματοποιήθηκε η μετάβαση από τον αυτοκράτορα-θεό στον ελέω θεού αυτοκράτορα. Η πεποίθηση αυτή σφραγίζει όλο το Μεσαίωνα της Ευρώπης και αναπόφευκτα επηρεάζει και την πολιτική σκέψη. Στην πολυθεϊστική παραδοσιακή θρησκεία της Ρώμης ο αυτοκράτορας ήταν ένας ακόμη θεός επί γης και έπειτα από το θάνατό του επέστρεφε στο Πάνθεο. Στο μονοθεϊστικό χριστιανισμό αυτή η θεωρία ήταν εξ ορισμού ασύμβατη. Έτσι ο ίδιος ο Κωνσταντίνος προσδιόρισε το ρόλο του χριστιανού αυτοκράτορα ως του ανθρώπου που θέσει υποχρεούται να φροντίζει τους πιστούς της νέας θρησκείας. Μιλώντας σε κάποιους επισκόπους, διαχώρισε το έργο του αυτοκράτορα από αυτό του επισκόπου: «υμείς μέν των εισω της εκκλησίας, εγώ δέ των εκτός υπό Θεού κατεσταμένος επίσκοπον αν είη» (Ευσ.²Β.Κ.Β.² Λογ. Δ΄. 24). Χαρακτηριστική είναι η προτροπή του προς τους υπηκόους του και τους αξιωματούχους του να ασπαστούν το Χριστιανισμό και η άποψή του ότι πρέπει να βοηθήσει τους επισκόπους στη διάδοση της θρησκείας τους (Ευσ.²Β.Κ.Β.² Λογ.Γ΄ 17.1,2). Ο ίδιος πίστευε ότι ο Θεός τού είχε αναθέσει την ειδική αποστολή να φέρει την αρμονία στο κράτος και την εκκλησία. Η εκκλησία, αντίστοιχα, τον θεωρούσε δούλο Θεού και την μεταστροφή του θεία ενέργεια που αποσκοπούσε στην επέκταση του χριστιανισμού. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ο χριστιανισμός απέκτησε το επίσημο δικαίωμα να υπάρχει και να αναπτύσσεται.

 

Α΄ Οικουμενική σύνοδος της Νίκαιας, 325 μ.Χ.

   Αιτία για μία από τις μεγαλύτερες διαμάχες των Χριστιανών υπήρξε στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνος ο Άρειος, πρεσβύτερος στην Αλεξάνδρεια, ίσως στο μεγαλύτερο φιλοσοφικό κέντρο της εποχής. Ο Άρειος, απόφοιτος της θεολογικής σχολής του Λουκιανού στην Αντιόχεια, άρχισε να διατυπώνει τη θεωρεία πως ο Χριστός ήταν «κτίσμα» του Θεού και δεν ήταν και ο ίδιος Θεός. Η διδασκαλία του Αρείου, η οποία έμεινε γνωστή ως Αρειανισμός, ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τα διδάγματα της χριστιανικής εκκλησίας, σύμφωνα με τα οποία ο Χριστός είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος.

Η βαθιά μόρφωση του Αρείου και η δεινότητα του λόγου του (χαρακτηριστική είναι η παροιμία της εποχής «του Αρείου το απύλωτον στόμα») οδήγησαν πολλούς ανθρώπους από όλες τις τάξεις να ασπαστούν τις πνευματικές του πεποιθήσεις. Έτσι, σύντομα βρέθηκε να στηρίζεται από οπαδούς σε ολόκληρη την Ανατολή, παρά τον αφορισμό και το ανάθεμα που εξαπέλυσε εναντίον του ο γηραιός επίσκοπος Αλεξανδρείας Αλέξανδρος. Ανάμεσα στους οπαδούς του Αρείου ήταν οι επίσκοποι Νικομήδειας Ευσέβιος και Καισαρείας Ευσέβιος, προσωπικοί φίλοι του αυτοκράτορα, καθώς και μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας, με σημαντικότερη ίσως την αδερφή του Κωνσταντίνου, την nobilissima femina Κωνσταντία, που όπως έχει προαναφερθεί απολάμβανε ιδιαίτερη εύνοια από τον αδερφό της.

   Ο Κωνσταντίνος προσπάθησε αρχικά να συμφιλιώσει τους αντιμαχόμενους, μέσω μιας επιστολής που απέστειλε και στις δύο πλευρές με αγγελιοφόρο τον επίσκοπο της Κορδούης της Ισπανίας. Επιστρέφοντας ωστόσο, ο επίσκοπος εξήγησε στον Κωνσταντίνο την πολιτική σημασία της κίνησης του Αρείου, οπότε ο αυτοκράτορας αποφάσισε να συγκαλέσει μια Σύνοδο.

   Πληροφορίες σχετικά με την Σύνοδο έχουμε μόνο από τους συμμετέχοντες και ιστορικούς, καθώς δεν διασώζονται πρακτικά, αν υποτεθεί ότι κρατήθηκαν. Ύστερα από ζωηρές συζητήσεις, η Σύνοδος καταδίκασε την αίρεση του Αρείου ενώ ο Άρειος και οι πιο θερμοί οπαδοί του καταδικάστηκαν σε περιορισμό και εξορία.

   Παρ' όλα αυτά, τα αποτελέσματα της Συνόδου δεν κατόρθωσαν να περιορίσουν τον Αρειανισμό. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Κωνσταντίνος άλλαξε στάση, ανακάλεσε τον Άρειο από την εξορία, και τιμώρησε με τον ίδιο τρόπο τον μεγάλο αντίπαλο του Αρείου στην Σύνοδο, τον Αθανάσιο, Αρχιδιάκονο της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας. Ο Αθανάσιος παρέμεινε εξόριστος μέχρι την άρση της ποινής από τον ίδιο τον Κωνσταντίνο, την ημέρα που βαπτίσθηκε Χριστιανός. Για τους λόγους της μεταστροφής αυτής του Κωνσταντίνου δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία μεταξύ των ιστορικών. Έχουν αναφερθεί λόγοι όπως η επίδραση της αυλής, οικογενειακοί λόγοι, η πολιτική επιρροή του Αρειανισμού στην Ανατολή κ.α

 

Οι εκτελέσεις του Κρίσπου και της Φαύστας

Κάποια χρονική στιγμή μεταξύ 15 Μαΐου και 17 Ιουνίου του 326 συνελήφθη και εκτέλεστηκε, μετά από διαταγή του Κωνσταντίνου, ο μεγαλύτερος γιος του (και γιος της Μινερβίνης), ο Κρίσπος με «ψυχρό δηλητήριο» στην Πούλα της Κροατίας.[10] Τον Ιούλιο ο Κωνσταντίνος εκτέλεσε τη σύζυγό του Φαύστα, κατ' εντολή της μητέρας του Ελένης. Η Φαύστα αφέθηκε να πεθάνει σε ένα υπερθερμασμένο λουτρό.[11] Τα ονόματά τους διαγράφηκαν από πολλές επιγραφές, οι αναφορές στη ζωή τους αφαιρέθηκαν από τα φιλολογικά αρχεία, και η μνήμη τους καταδικάστηκε. O Ευσέβιος, για παράδειγμα, στο εγκώμιο του Κρίσπου που συνέθεσε από μεταγενέστερα αντίγραφα της Historia Ecclesiastica του, και της Vita Constantini δεν συμπεριλαμβάνει αναφορές στη Φαύστα ή στον Κρίσπο.[12] Λίγες αρχαίες πηγές προτίθενται να αναλύσουν τα πιθανά κίνητρα για αυτά τα γεγονότα. Αυτές οι λίγες πηγές, που προσφέρουν μη πειστικές εξηγήσεις, είναι πιο πρόσφατης προέλευσης, και είναι γενικά αναξιόπιστες.[13]

Ο Κωνσταντίνος πέθανε το 337 μ.Χ. Τόσο το έργο του όσο και ο ίδιος έτυχαν μιας σπάνιας εκτιμήσεως από πολλές πλευρές. Η Ρωμαϊκή Σύγκλητος, όπως αναφέρει ο ιστορικός Ευτρόπιος, θεοποίησε τον Κωνσταντίνο.Η ιστορία τον ονόμασε Μέγα και η εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και ισαπόστολο. Γιορτάζεται στις 21 Μαΐου.

 

339 μ.Χ. Βαρύς διωγμός τών Χριστιανών στην Περσία μέχρι το 379 μ.Χ.

Διακεκομένος και έντονος διωγμός υπό τών Σασανιδών ηγεμόνων μέχρι το 640 μ.Χ. όταν κατακτήθηκε από το Ισλάμ.

340 μ.Χ. περίπου. Οι επισκοπές γίνονται 100 στην Αίγυπτο.

345 μ.Χ. Διωγμός στην Ανατολική Συρία.

350 μ.Χ. περίπου. Με τη διάσπαση τού βασιλείου τής Μερόης κατά τα επόμενα 100 χρόνια, τα 3 διάδοχα κράτη της καθίστανται επισήμως Χριστιανικά. Οι πρώτοι Χριστιανοί (μοναχοί από την Κρήτη) εγκαθίστανται στην Ιρλανδία.

361 μ.Χ. Ο Ιουλιανός ο αποστάτης κάνει μια τελευταία απόπειρα αναβίωσης τής ειδωλολατρικής θρησκείας στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

378 μ.Χ. Ο Ιερώνυμος γράφει: "Από Ινδίας μέχρι Βρετανίας, όλα τα έθνη αντηχούν τον θάνατον και την ανάστασιν τού Χριστού (Isaiam Cliv, Epistol. XIII Ad Paulinum). Υπολογίζει από τα στοιχεία που έχει, ότι 1.900.000 Χριστιανοί έχουν μαρτυρήσει από το 30 μ.Χ.

380 μ.Χ. Πόλις τής Αντιοχείας: Σε πληθυσμό 500.000 το 50% είναι Χριστιανοί, και αυξάνουν ταχέως. Ο αυτοκράτωρ τής Ανατολής Θεοδόσιος, καθιστά τον Χριστιανισμό θρησκεία τού κράτους και διατάσσει όλοι οι υπήκοοι τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας να γίνουν Χριστιανοί.

395 μ.Χ. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διαιρείται οριστικά. Η Δυτική κυβερνάται από τη Ρώμη (που λεηλατήθηκε το 410, το 455 και το 476), ενώ η Ανατολική από την Κωνσταντινούπολη.

400 μ.Χ. Η κατάσταση παγκοσμίως 12 γενεές μετά τον Χριστό: Ο κόσμος είναι 17,1% Χριστιανοί, και ευαγγελισμένος κατά 39%. Οι γραφές μεταφράσθηκαν σε 11 γλώσσες.

Μερικά εκατομμύρια Χριστιανοί είναι γνωστό ότι ετάφησαν σε κατακόμβες κοντά στη Ρώμη, επί 3 αιώνες πριν από τη χρονολογία αυτή. Οι τάφοι τών Χριστιανών που κρύβουν οι κατακόμβες τής Ρώμης, υπολογίζονται από 2 ως 7 εκατομμύρια, και έχουν βρεθεί πρισσότερες από 4000 επιγραφές που ανήκουν στην περίοδο από τον Τιβέριο ως τον Κωνσταντίνο. (Εγκυκλοπαίδεια τού Χάλεϋ σελ. 1061).

8.000 Έλληνες Χριστιανοί βρήκαν ταφή στις Κατακόμβες τής Μήλου κατά τους πρώτους 3 μ.Χ. αιώνες. Αυτό είναι ενδεικτικό στοιχείο της εξάπλωσης και αποδοχής του Χριστιανισμού και την αυτοκρατορική αποδοχή και υποστήριξη της νέας θρησκείας. Ο πληθυσμός της Μήλου τα πρώτα 100 μ.Χ. χρόνια ανέρχονταν σε 20.000 ψυχές (Ρωμαίοι , Έλληνες , Εβραίοι και δούλοι).

Πρώτοι Χριστιανοί στη Ρωμαϊκή επαρχία τής Μαυριτανίας.

409 π.Χ. Αρειανοί Βησιγότθοι εισβάλλουν στην Ιβηρική χερσόνησο.

410 π.Χ. Πτώσις τής Ρώμης στον Αλάριχο και τους Βησιγότθους.

438 π.Χ. Θεοδωσιανός Κώδιξ, που κωδικοποιεί τη Ρωμ. Νομοθεσία. Και απαγορεύει εκφοβιστικά (και όχι πρακτικά) την ειδωλολατρική θρησκεία.

Στα παραπάνω χρονολογικά γεγονότα, είναι εμφανές, ότι οι Χριστιανοί επί 3 αιώνες διαρκών διωγμών, κατάφεραν να αυξηθούν και να κατακτήσουν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Όταν ο Θεοδόσιος άρχισε να απαγορεύει την εθνική λατρεία ΓΙΑ ΠΟΛΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ, αλλά και για να διασώσει την αρχαία τέχνη από φανατικούς ψευτοχριστιανούς, ήδη οι Χριστιανοί ήταν πλειονότητα. Ήδη το 260 μ.Χ. οι Χριστιανοί αποτελούσαν το 40% τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και μόνο οι αμόρφωτοι κάτοικοι τής υπαίθρου είχαν παραμείνει Παγανιστές, προσκολλημένοι στην ειδωλολατρεία. Βεβαίως ο Θεοδόσιος διευκόλυνε τους Χριστιανούς με τα διατάγματά του να επιβληθούν απόλυτα, όμως απλώς επιτάχυνε κάτι που ούτως ή άλλως θα συνέβαινε. Οι κάτοικοι τής αυτοκρατορίας, με τη θέλησή τους και παρά τους διαρκείς διωγμούς τριών αιώνων που υφίσταντο από ειδωλολάτρες αυτοκράτορες αλλά και από οχλοκρατικές ενέργειες, δέχθηκαν το ευαγγέλιο τής σωτηρίας τού Ιησού Χριστού, και κατέκτησαν την αυτοκρατορία.

Κάθε προσπάθεια να αποδοθεί η επικράτηση τού Χριστιανισμού σε δήθεν διωγμούς ειδωλολατρών, είναι ανιστόρητη και φτηνή δικαιολογία. Φωνάζει ο κλέφτης να φοβάται ο νοικοκύρης!!!

Τα στοιχεία τού χρονολογικού αυτού πίνακα, λήφθηκαν κυρίως από το 2ο μερος τής Παγκόσμιας Χριστιανικής Εγκυκλοπαίδειας, όπως δημοσιεύθηκε από την αδελφότητα τής Ορθόδοξης Εξωτερικής Ιεραποστολής. Θεσσαλονίκη 1990. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης οι εγκυκλοπαίδειες: Σύγχρονη Σχολική εγκυκλοπαίδεια. Εκδόσεις Πιπέρη Σωτήρα σελ. 188. Εγκυκλοπαίδεια Γιοβάνη Τόμος 7 σελ. 155.

 

Επικοινωνία

Διεύθυνση Μεγάλου Ναού: Δανάης 1, Έγκωμη,
2408, Λευκωσία
Διεύθυνση Μικρού Ναού: Αγίου Νικολάου 1, Έγκωμη, 2408, Λευκωσία
Τηλέφωνο: 22355300
Fax: 22590969
Email: agiosnikolaosengomis

@gmail.com

Announcement

Church of Saint Nicolaos in Engomi is open daily from 8:30 am to 12:00 noon, from 5:00 to 8:00 pm and the hours of Liturgical services. For more information contact us on: agiosnikolaosengomis@gmail.com